Phèn nào đánh nổi cho trong?

Năm 1996, Cục Vận tải đường sông mời tôi đi khảo sát hầu hết các dòng sông phía Nam, tôi giật mình khi thấy sông Sài Gòn bị lấn chiếm và ô nhiễm khủng khiếp. Các con kênh cha ông ta đào từ thế kỷ trước như kênh Tẻ, kênh Đôi, kênh Thị Nghè... chỉ còn là dòng nước đen sì, đặc quánh bốc mùi xú uế. Nước của hệ thống sông Sài Gòn theo chế độ bán nhật triều…

Sau chuyến công tác về tôi ngẩn ngơ mấy hôm rồi lại mừng vì sông Cái, sông Đào quê tôi chưa lâm vào tình trạng khủng khiếp như thế.

Ai dè 14-15 năm sau, tôi nghe rồi tận mắt nhìn thấy hai dòng sông yêu quý cạnh làng tôi đang bị bức tử, đầu độc. Nhiều đoạn của sông Đào bị lấn chiếm, mặt sông xưa trong xanh là thế giờ đen ngòm, bốc mùi vì nước thải của mấy làng dệt bên sông, vì mấy khu công nghiệp.

Còn sông Cái - con sông mẹ của Đại Việt, thì giờ chẳng những cạn kiệt nước vì đập nọ đập kia của nước hàng xóm mà dòng chảy còn bị biến đổi, gây xâm thực vì nạn cát tặc, vàng tặc. Còn sự ô nhiễm - tình trạng có thể xem là bi kịch của thời kinh tế phát triển cũng đang bóp chết, huỷ hoại sự trong lành của sông Hồng.

Đoạn sông Hồng chảy qua Trấn Yên, Văn Yên của Yên Bái thì lòng sông đang bị phá huỷ, mặt nước bốc mùi a xít, thuỷ ngân, váng dầu, tôm cá chết dần. Tại Lâm Thao, Việt Trì (Phú Thọ), nước thải của Nhà máy Super phốt phát Lâm Thao, Nhà máy Giấy Bãi Vằng, Nhà máy Nhuộm, Nhà máy Dệt Pangrim Neotex cùng đang từng ngày đầu độc Hồng Hà. Còn trên Lào Cai, nơi "con sông Hồng chảy vào đất Việt", dòng sông đang bốc mùi và đổi màu đến cỏ cây đôi bờ cũng không sống nổi.

Còn đoạn chảy qua làng Chèm tôi, theo lệ thường tháng Ba ta là mặt nước đã mênh mông đặc quánh phù sa dâng mấp mé gảnh đình... Vậy mà vài năm nay, ngay cả mùa lũ tháng 5, bãi giữa vẫn nổi lù lù giữa dòng sông kiệt nước, cây ngô, cây kê trồng bãi giữa, cây dại ven bờ cũng héo quắt không mọc nổi vì nước nhiều váng độc...

Nhìn dòng sông Cái ngày càng quắt mình mà đau! Trông mặt nước váng đầy bọt độc, tôi lẩm bẩm xót thương nước sông Cái này hôm nay có phèn nào đánh được cho trong và mẹ tôi, nếu còn sống, khi khát liệu có còn dám uống ngụm nước sông Hồng thân yêu…

Nguyễn Hiếu