Rủ nhau ra đồng đặt xà di bắt cá rô

Quê tôi ở Cần Thơ, từ nhỏ tôi đã quen với đặt lờ, đặt lọp, đăng, đó... Lần này tôi mới tận mắt chứng kiến thế nào là đặt xà di bắt cá rô. Xà di, có nơi còn gọi là “lọp”, một loại ngư cụ làm bằng tre mà phải làm rất tỉ mỉ và công phu mới có được. Đặc điểm của xà di là dùng bắt cá rô, còn như muốn bắt cá sặt, người ta phải dùng một loại ngư cụ khác gọi là “lờ”.          

Muốn có một chiếc xà di, người ta phải đốn tre, cắt ra từng khúc dài khoảng 1,2 m, ngâm nước một thời gian rồi chẻ ra, vót nan cho thật tròn, đều. Sau đó người ta dùng dây bện (buộc) lại thành hình tròn giống như cái lọp, đầu trên túm lại như cái chóp, đầu dưới hình tròn như vành thúng, được gọi là đáy. Đáy cũng được bện kín bằng tre để khi cá vào không thoát ra được.

Loại xà di bắt cá rô.

Trong cấu tạo chiếc xà di, phần quan trọng nhất là hom. Hom có thông, cá mới chạy (vô) nhiều. Hom cũng làm bằng tre nhưng đòi hỏi phải khéo tay, tỉ mỉ. Hom đặt ở ngang hông chiếc xà di, khoảng giữa. Người đặt xà di bắt cá rô luôn dựng đứng sao cho chiếc hom ngập sâu trong nước.

Sau khi đặt xong, người ta dùng vài cây sậy cắm xung quanh để giữ cho chiếc xà di được cố định. Khi cá đánh hơi được mồi chúng sẽ tìm đường vào xà di bằng cách chui vào miệng hom (cửa tử) và đi thẳng vào bụng xà di.    

Mồi nhử cá rô thường dùng loại lúa còn non hoặc bằng mắm sống băm nhuyễn, trộn với đất nhão rồi vo tròn lại, cho vào xà di trước khi đặt.

Thường khi đặt xà di, cứ khoảng vài tiếng đồng hồ là thăm (dỡ) một lần, có khi đặt suốt cả đêm mới dỡ. Nếu thấy có cá, người ta lật ngược chiếc xà di lại đế trút cá ra.

Niềm vui lớn nhất của người đặt xà di bắt cá rô là mỗi lần dỡ chiếc xà di lên, tay cầm thấy nặng, cá nhảy lung tung. Xà di thường đặt ở ruộng hoặc các lung, bào, ao, hồ... nơi có mực nước sâu trên 5 dm. Vào mùa nước nổi, một người có 10 chiếc xà di, mỗi đêm có thể kiếm trên 5 ký cá rô. Các mùa khác cá không nhiều.

Cách đặt xà di bắt cá rô. 

Dỡ (thăm) xà di.

Niềm vui sau khi dỡ xà di. 

Thành quả lao động của người đặt xà di.