Sản xuất nông nghiệp gặp khó vì giống: Có lợi thế, vẫn lệ thuộc

Ông Bửu cho biết: Trên thế giới hiện nay, công nghệ hạt giống đang nằm trong tay của 6 “đại gia” (the Big Six), là những doanh nghiệp (DN) chiếm thị phần lớn trên thị trường. 6 “đại gia” này gồm BASF, Bayer, Dow Agrosciences, DuPont, Monsanto, Syngenta.

Mỗi năm, 6 DN này đạt doanh số kinh doanh hạt giống trên thế giới xấp xỉ 50 tỷ USD, trong khi tổng doanh số toàn cầu ở mức 70 tỷ USD. Tại Việt Nam, các tập đoàn tư nhân trên cũng đang có ảnh hưởng rất mạnh đến sản xuất giống ngô lai.

Việt Nam phải nhập khẩu hàng năm khoảng 60 triệu USD về hạt giống rau. Cùng với các loại giống hoa, bắp, lúa lai…, giá trị nhập khẩu toàn ngành trồng trọt xấp xỉ 500 triệu USD.

GS - TS Bùi  Chí Bửu

Nói vậy nghĩa là Việt Nam đang gần như lệ thuộc vào các ông lớn trên về giống cây trồng?

- Phải nói rõ rằng, lợi thế lớn nhất của Việt Nam hiện nay là chúng ta có nguồn ngân hàng gene rất lớn. Nếu bảo tồn và phát huy được nguồn tài nguyên sẵn có này sẽ tạo điều kiện để phát triển ngành giống trong thời gian tới.

Ngược lại, nếu nguồn gene và vấn đề đa dạng sinh học không được quan tâm đúng mức, trong tương lai, Việt Nam sẽ phụ thuộc vào nước ngoài trong sản xuất, thương mại giống cây trồng. Hiện nay, mức đầu tư cho bảo tồn, phát triển nguồn gene trong nước rất thấp, chỉ khoảng 10 tỷ đồng/năm.

Nhưng nếu nhập khẩu mà đem về được những giống mới, năng suất cao, đem lại hiệu quả sản xuất cho nông dân thì vẫn có thể chấp nhận được?

- Vấn đề cần nhấn mạnh là, một khi giống của các DN ngoại được thương mại hóa, bên cạnh bỏ tiền mua giống cho sản xuất, nông dân trong nước còn phải trả phí bản quyền cho DN, là đơn vị lai tạo ra giống. Hơn nữa, là một nước nông nghiệp, ngành công nghệ hạt giống của Việt Nam phải làm sao để không bị lệ thuộc quá nhiều vào nước ngoài.

Nói vậy không có ý nghĩa là phải quốc hữu hóa hoặc tạo hệ thống thương nghiệp có kiểm soát gắt gao, mà là cần phải có nguồn vốn đầu tư làm cho hệ thống công nghệ hạt giống trở nên vững chắc, đảm bảo phục vụ nhu cầu sản xuất trong nước.

Vậy, Việt Nam cần phải làm gì để hạn chế tình trạng phụ thuộc vào “hàng xóm” nêu trên?

- Có thể lấy một số nước trong khu vực có ngành giống phát triển tốt, như Thái Lan làm bài học. Thái Lan được xếp hạng nhất ASEAN, hạng 3 châu Á và hạng 12 của thế giới về xuất khẩu hạt giống, với kim ngạch 130 triệu USD/năm...

Để làm được điều này, Thái Lan hỗ trợ cho sản xuất giống và kinh doanh giống bằng các dự án như Seed Hub… Ngoài ra, Thái Lan đang tiến hành tập hợp các nhóm công ty kinh doanh hạt giống nhằm tăng cường hiệu quả của công nghiệp giống thông qua mô hình hợp tác công tư (PPP).

Xin cảm ơn Giáo sư!