Thăm Viện Lúa quốc tế

Trong phần giới thiệu về Viện Lúa quốc tế (IRRI) ở Philippines, người phụ trách sự kiện, bà Bita Avendao nói đến sứ mệnh của tổ chức phi lợi nhuận này trong bối cảnh gia tăng dân số, nhu cầu lương thực sẽ ngày càng gây áp lực lên đời sống kinh tế, xã hội nhiều quốc gia. Trong khi đó, các tài nguyên cho sản xuất như đất, nước… đang ngày càng cạn kiệt và khắc nghiệt hơn. Từ đó đặt ra cho IRRI mục tiêu là phải làm sao vừa phải đảm bảo giúp người trồng lúa thoát nghèo, vừa phải đảm bảo có đủ lương thực cho hàng tỷ người tiêu dùng trên toàn thế giới.

Pamplona (người cầm micro) - Chuyên gia cao cấp của IRRI.

IRRI là nơi làm việc của hơn 1.000 chuyên gia đến từ các nước trên thế giới, có diện tích khoảng 200ha. Bên cạnh các phòng thí nghiệm, cơ sở nghiên cứu, đặc biệt hấp dẫn đoàn tham quan chúng tôi là Ngân hàng Bảo tồn gen cây lúa (International Rice Genebank). Ở đây có gần 2.979 giống lúa đến từ Việt Nam.

Phần lớn mặt trước của Viện được chia ô bàn cờ thành những vuông ruộng nhỏ, rất đều nhau, trông khá đẹp mắt. Những ô ruộng này được trồng thử nghiệm các giống lúa mới nghiên cứu. Ngay tại đây, các chuyên gia IRRI giới thiệu có đến hàng trăm loại giống lúa có thể thích ứng nhiều dạng thổ nhưỡng, môi trường khác nhau, có khả năng chống chọi sâu bệnh...

Cũng vào cuối tháng 10.2011, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã ghé thăm IRRI. Ông bày tỏ với Tổng Giám đốc IRRI, tiến sĩ Robert Zeigler rằng người Việt Nam nói chung, đặc biệt là bà con nông dân đã rất thân quen với IRRI trong các chương trình hợp tác phát triển sản xuất lúa gạo. Tiến sĩ Robert Zeigler đã có câu chuyện dí dỏm thế này với ông Trương Tấn Sang: “Giống lúa đầu tiên của IRRI mang vào Việt Nam – IR8 (giống Thần nông được đưa vào Việt Nam những năm cuối thập niên 1960), được gọi tên là “Lúa Honda” vì nhiều nông dân Việt Nam đã có thu nhập cao, có thể mua được xe Honda nhờ giống lúa này”.

Cánh đồng kiểu mẫu ở viện IRRI.

Tiến sĩ Phạm Văn Dư – Cục phó Cục Trồng trọt, đánh giá rằng: “Thành quả ngành sản xuất lúa gạo đến giờ là từ IRRI”. Thực tế, những năm đầu đi vào sản xuất lúa gạo quy mô hàng hóa, theo tiến sĩ Dư, ĐBSCL chủ yếu dùng nguồn giống từ IRRI. Sau đó, Viện Lúa ĐBSCL bắt đầu lai tạo, cũng từ nguồn IRRI, để cho ra các dòng giống lúa VN, OM “made in Vietnam”. IRRI cũng là nơi đào tạo nhiều cán bộ, nhà khoa học đầu ngành. Có thể kể đến những tên tuổi lớn trong ngành lúa gạo Việt Nam như Bùi Bá Bổng, Đặng Kim Sơn, Nguyễn Trí Hoàng, Phạm Văn Dư, Võ Tòng Xuân… đều từng học tập, nghiên cứu tại IRRI.

Tiến sĩ Grant Singleton là người đứng đầu Ban điều phối Chương trình hợp tác nhiều quốc gia nghiên cứu lúa nước tưới (IRRC) của IRRI. Ông cho biết, IRRC đã và đang theo đuổi nhiều nghiên cứu ứng dụng tại Việt Nam nhằm phát triển sản xuất lúa gạo bền vững. Đặc biệt, với ĐBSCL, câu chuyện lũ lụt bất thường, khô hạn và ngập mặn gia tăng là vấn đề IRRC đặt ra hết sức quan trọng cần giải quyết trong nhiều năm tới.

IRRC cũng đang tập trung đề tài nghiên cứu để tiết giảm lượng nước tưới 15 – 30% trong canh tác lúa ở ĐBSCL. Theo tiến sĩ Grant Singleton, tưới nước tiết kiệm được như vậy sẽ làm giảm 35% lượng khí thải trong quá trình canh tác lúa; nếu kết hợp tốt việc sử dụng hợp lý phân bón, thuốc trừ sâu thì sẽ giảm được 75% lượng khí thải này.

Trong đoàn tham quan IRRI cùng chúng tôi, nhiều nông dân sản xuất giỏi đã đặc biệt quan tâm đến loại giống lúa có khả năng chịu ngập nước 15 – 20 ngày. Nếu giống lúa này được thử nghiệm thành công sẽ làm giảm thiểu mức thiệt hại cho lúa hè thu và thu đông ở vùng lũ ĐBSCL thời gian tới.

Lưu Phan