'Thủ phủ' trồng đặc sản dổi đổi vàng 9999 xứ Mường vào mùa thu hoạch

Cách đây khoảng mươi năm, bà con người Mường ở xã Chí Đạo, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình - nơi được coi là "thủ phủ" của cây dổi xứ Mường, trồng dổi để làm gia vị. Nhà nào cũng trồng khoảng mươi cây vừa để lấy bóng mát, vừa thu hạt, phơi khô bỏ ống ăn dần. Không ai nghĩ, có một ngày hạt dổi lại trở thành mặt hàng đặc sản được người tiêu dùng đón nhận. 

Đầu tháng 9 âm lịch bà con người Mường ở xã Chí Đạo bắt đầu thu hạt dổi (Ảnh: Hồng Duyên). 

Cây dổi trồng bằng hạt sau cả chục năm mới cho quả. Thân cây cao 20-30m, mọc thẳng tắp tựa như những cột chống trời. Ông Bùi Văn Bun, trưởng xóm Be 2, xã Chí Đạo chia sẻ, nhà nào có chục cây dổi quanh nhà, mùa hè cây che bóng nắng, mùa đông bắt đầu cho thu hạt. Sau khoảng 30 năm là thu hoạch được gỗ dổi. Thứ gỗ này dùng làm nhà sàn thì mát và bền, độ bền bằng cả đời người. 

Quả dổi rất sai, cây trưởng thành có thể cho tới 70kg hạt tươi. 

Từ chỗ trồng cây lấy bóng mát, giờ đây, hạt dổi trở thành thứ gia vị vô cùng đắt đỏ. Hiện, bà con nơi đây đang bán với giá 1 triệu đồng cho 1kg hạt tươi. Nhiều cây dổi to, 1 vụ bà con thu được khoảng 30kg hạt tươi, thậm chí có cây thu được hơn 70kg hạt tươi. Từ chỗ ai đi xin cũng được ít hạt làm gia vị, giờ cây dổi trở thành cái máy in tiền cho bà con người Mường. 

Hạt dổi khi chín có mầu đỏ ối. 

Dổi ra hoa vào mùa xuân và chín vào khoảng tháng 9 và tháng 10 hàng năm. Quả dổi kết thành từng chùm. Trong mỗi chùm tách ra làm 3-4 quả, trong mỗi quả có 4-8 hạt. Khi chín hạt dổi có mầu đỏ ối. Bà con thu hoạch mang đồ rồi phơi khô hạt dổi chuyển sang mầu đen xỉn. Hạt dổi phơi khô để được 3-4 năm, không hỏng. 

Hạt dổi sau khi phơi chuyển sang màu đen. Nếu được bảo quản tốt có thể để được 3-4 năm. 

Sở hữu 300 cây dổi 8 năm tuổi, ông Hoàng Thanh Giang (ở xóm La Văn Cầu, xã Thượng Cốc, huyện Lạc Sơn, Hòa Bình) hiện đang trồng thêm 5ha dổi nữa.

So với năm ngoái, năm nay, ông Giang còn sáng tạo ra cách mới đó là làm hạt dổi muối để bán. Thứ gia vị thơm lừng như chắt chiu cả trời đất Mường vào đó được người tiêu dùng đón nhận. Ông Giang hy vọng đây sẽ là món quà quý mỗi khi du khách ghé thăm đất Mường. 

Cây dổi này ở xóm Be 2, xã Chí Đạo, huyện Lạc Sơn, Hòa Bình đạt kỷ lục về số hạt thu được. Năm 2016, cây dổi này thu được 25kg hạt khô tương đương 70kg hạt tươi.