Nga-NATO: Cuộc chơi mới bắt đầu

Rồi đây, phiên họp bất thường của Tổ chức An ninh và Hợp tác ở châu Âu (OSCE) về tình hình an ninh trên châu lục cũng sẽ kết cục như vậy. Điều có ý nghĩa tích cực duy nhất ở những động thái này là việc đối thoại trực tiếp lại được tiến hành giữa Nga với Mỹ và NATO. Hội đồng Nga - NATO thậm chí còn nhóm họp được lần đầu tiên sau hơn hai năm rưỡi. OSCE lại có hoạt động sau thời gian dài im hơi lặng tiếng gần như hoàn toàn. 

Cuộc đối thoại giữa Mỹ và Nga được dàn xếp rất nhanh chóng, trước khi diễn ra lại còn có cuộc điện đàm giữa tổng thống Mỹ Joe Biden và tổng thống Nga Vladimir Putin. Quan hệ giữa Mỹ và NATO với Nga dẫu có căng thẳng và đối địch đến mấy thì kênh tiếp xúc và đối thoại trực tiếp vẫn được duy trì. Cả việc phía Nga để ngỏ khả năng tiếp tục đối thoại với Mỹ và NATO về an ninh cũng là tín hiệu được đánh giá tích cực.

Đối thoại thất bại nhưng không phải cả hai bên đều thất bại như nhau. Thất bại của Mỹ và Nato ở các cuộc đối thoại vừa qua với Nga không phải là không thuyết phục hay o ép được Nga phải triệt thoái quân đội đã được triển khai ở vùng biên giới với Ukraine hay cam kết không tấn công quân sự vào Ukraine. Thất bại của họ là buộc phải đối thoại với Nga về an ninh của Nga và của châu lục. Nga đặt ra vấn đề mới và buộc được Mỹ và NATO phải giải quyết nó cùng với Nga trực tiếp ở châu Âu, tạo ra cuôc chơi mới về an ninh châu lục và buộc Mỹ cũng như NATO phải cùng chơi với Nga.

Việc Mỹ và Nato bác bỏ những nội dung thể hiện trong dự thảo hai thoả thuận về an ninh giữa Nga với Mỹ và Nato không phải là thất bại của Nga ở các cuộc đối thoại này. Khi tung ra các dự thảo ấy, phía Nga thừa biết rằng chúng sẽ bị Mỹ và Nato bác bỏ. Thắng lợi của Nga là kiến tạo thành và bắt đầu được cuộc chơi an ninh nói trên, là biến chuyện chính trị an ninh châu lục trở thành tâm điểm và nội dung chủ chốt nhất của mối quan hệ giữa Nga với Mỹ, NATO và EU ở châu Âu. 

Các cuộc đối thoại vừa rồi giữa Nga với Mỹ và NATO cũng như phiên họp tới đây của OSCE cho thấy cuộc chơi mới này đã được bắt đầu. Mỹ, EU và NATO có thể tiếp tục chủ động như lâu nay với việc thực thi những biện pháp chính sách trừng phạt Nga về kinh tế, thương mại và đầu tư. Họ có thể tiếp tục nỗ lực cô lập Nga về chính trị ở châu Âu và trên thế giới. 

Nhưng rõ ràng là họ không thể được như vậy trong cuộc chơi an ninh mới này với Nga ở châu Âu. Những thế mạnh của Nga về chính trị an ninh, quân sự và quốc phòng trên châu lục buộc Mỹ, EU và NATO phải nỗ lực níu kéo Nga duy trì tiến trình đối thoại với Nga về an ninh. Nga cũng có nhu cầu duy trì tiến trình này bởi đối thoại là sân khấu chính của cuộc chơi mới.

Đối thoại về an ninh giữa hai bên không thể đưa lại sự nhất trí nào khi Mỹ và Nato chỉ muốn trao đổi với Nga về vấn đề Ucraine trong khi Nga muốn Mỹ và Nato đàm phán về dự thảo hai hiệp ước về an ninh mà Nga đã đưa ra cho Mỹ và NATO. Mỹ và NATO chỉ muốn Nga triệt thoái quân đội ra khỏi vùng biên giới với Ukraine, tức là Nga không trong tình trạng sẵn sàng tấn công quân sự vào Ukraine trong khi yêu cầu của Nga là NATO không được kết nạp thêm thành viên mới và chỉ hoạt động trong phạm vi biên giới trước năm 1997, tức là trước khi Nato mở rộng liên minh quân sự về phía đông. 

Ông muốn gà, bà muốn vịt như thế thì làm sao hai bên có thể đạt được đồng thuận. Thực chất khác biệt cách tiếp cận ở đây còn là   Nga nhìn nhận nguồn gốc mối đe doạ an ninh đối với Nga là NATO trong khi NATO lại chỉ cho rằng vấn đề hiện tại chỉ là Nga đe doạ an ninh Ukraine.

Hai bên rồi sẽ tiếp tục đối thoại với nhau về an ninh cho Nga, cho Ukraine và cho châu lục. Nhưng qua các cuộc đối thoại vừa rồi có thể nhận diện được hai đặc điểm. Thứ nhất, quyết định hơn cả vẫn là đối thoại an ninh giữa Nga và Mỹ, đối thoại giữa Nga và NATO hay trong OSCE chỉ là màn phụ. 

Thứ hai, Nga tiếp tục phân rẽ Mỹ với NATO và gạt EU ra ngoài rìa của cuộc chơi.