Về làng An Định xưa ở Hà Đông nghe dân kể chuyện khai quật ngôi mô cổ hình rùa kỳ lạ

Ngôi mộ cổ có hình dáng khác lạ

Từng chứng kiến và tham gia khai quật ngôi mộ cổ kỳ lạ ở cánh đồng Do Lộ xưa, ông Nguyễn Bá Toàn nay đã hơn 74 tuổi được dân làng tin tưởng giao trông coi, chăm sóc, hương khói cho ngôi mộ này tại làng An Định (nay thuộc tổ 5, phường Yên Nghĩa).

Nhớ lại chuyện xưa, ông Toàn cho biết, đầu năm 2007, một số người dân hay tin ở cánh đồng bà chúa Nghĩa (thuộc làng Do Lộ) đang được giải phóng mặt bằng xây dựng khu công nghiệp. Hiện còn duy nhất ngôi mộ cổ được cho là của thái phi họ Dương.

Thông tin mộ bà chúa nhanh chóng trở thành tâm điểm của làng. Sau nhiều cuộc họp tại thôn, đa phần người dân đều đồng ý đưa ngôi mộ về thờ phụng ở làng nhưng cũng có những ý kiến phản đối việc đưa hài cốt lạ về làng. Điều này trái với phong tục của làng.

Có người còn đề nghị chỉ được rước quan tài vào làng bằng cổng phụ. Ngôi mộ chỉ được chôn ngoài nghĩa địa chứ không được đưa sâu vào khu dân cư. Đồng thời luồng ý kiến phản đối nêu quan điểm không được đem đồ thờ trong đình làng đi rước mộ bởi sợ mạo phạm với thành hoàng.

Thậm chí một số người đề nghị sau khi bốc mộ lên phải mở nắp quan tài để toàn dân chứng kiến mới tin đó là mộ bà chúa Ngọc Hoan. Tuy nhiên sau khi các cán bộ thôn đưa ra các tư liệu lịch sử về ngôi mộ cổ: thái phi Ngọc Hoan quê ở làng Long Phúc, huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh. Bà được đưa vào cung hầu chúa, sau “tình một đêm” với chúa Trịnh Sâm, bà có thai, sau đó sinh hạ được Trịnh Khải (tức Trịnh Tông).

Dù sinh con trai nhưng thái phi vẫn không được Chúa thương yêu. Bởi vậy thái phi xin Chúa rời cung về làng An Định, phường Yên Nghĩa ngày nay “ở ẩn”, tránh xung đột chốn cung cấm. Từ khi thái phi về lập cung, nơi đây được xây dựng nhiều công trình giao thông, đình chùa, văn hóa.

Thái phi họ Dương còn tậu 35 mẫu ruộng để cấp cho những người đi lính gọi là “binh điền” và cấp cho học trò được đi thi Hương, thi Hội, thi Đình gọi gọi là “học điền”. Sau đó bà ốm nặng và qua đời. Mộ thái phi được an táng ở khu ruộng làng Do Lộ, giáp làng An Định. Người dân vẫn quen gọi khu đồng này là khu mộ bà Chúa Nghĩa.

Cuối cùng toàn dân giơ tay biểu quyết, chấp nhận phương án rước ngôi mộ cổ theo đúng nghi thức cao nhất, ngang bằng lễ rước thành hoàng. Dự định ban đầu, việc bốc mộ được giao cho tổ tang hiếu của thôn đảm nhận. Vị trí đặt ngôi mộ dưới gốc cây đa giữa làng.

Theo đó, sáng ngày 16 tháng chạp năm 2007, hàng trăm dân làng ăn mặc chỉnh tề tập trung tại đình làng để ra đồng bốc ngôi mộ.  "Sau khi phát quang lớp đất cỏ bề mặt, đào sâu xuống khoảng nửa mét, ai nấy nhìn thấy hình dáng mộ cổ khác lạ, được xây dựng kì công.

Trên cùng là lớp chất liệu lạ như kiểu đất thó cứng như bê tông dày khoảng 60cm có hình mai rùa. Dưới mai rùa là lớp chất liệu lạ dày chừng 20cm, khi phá hết lớp chất lạ này mới lộ ra phần quách được xây như bể nước, thành cao gần 1m, dày 10cm. Ở giữa quách đặt quan tài bằng gỗ màu hồng đỏ dài 2m, xung quang có hạt kim tuyến thêu chữ ngoằn ngoèo không ai đọc được. Toàn bộ diện tích ngôi mộ rộng hơn 10m2. Sau khi bốc lên, sợ mạo phạm với người xưa nên bà con không ai dám mở nắp quan tài.

Điều khiến nhiều người bất ngờ nhất là quan tài gần như nguyên vẹn dù phần mộ ước tính hàng trăm năm tuổi. Nhiều người suy đoán quan tài nguyên vẹn nhờ vào chất liệu lạ phủ xung quanh mà họ gọi lớp đất nện. Sau đó người làng còn đem loại vật liệu lạ này đến Viện hóa học nhờ phân tích. Họ được biết loại chất liệu do người xưa sáng tạo gồm vỏ sò, mật ong và một số loại nhựa cây đặc biệt trộn lại. Loại chất này có tác dụng chống thấm nước rất tốt", ông Toàn nhớ kể lại.

Người dân góp tiền xây lăng mộ

Khoảng 10h sáng ngày 17 tháng Chạp, đoàn người đi rước bà chúa về tới cổng làng An Định. Dẫn đầu là đội chiêng trống, cầm lộng mặc trang phục tổ chức nghi truyền thống. Theo sau là hàng trăm dân làng kéo dài cả cây số. Chiếc quan tài được bọc vải đỏ, đặt trang nghiêm trước sân nhà văn hóa để dân vào làm lễ bái theo đúng phong tục lễ tang địa phương.

Lúc này kế hoạch chôn cất mộ có thay đổi nhỏ: “Sáng ngày dân làng tổ chức lễ rước, có người lạ qua làng biết chuyện đã góp ý đặt mộ cổ ở vị trí đối diện giếng làng. Hiện là khuôn viên trụ sở nhà văn hóa thôn. Nghe có lí, dân đồng ý thay đổi địa điểm sẽ hạ quan.

Khi hạ quan, nhiều ý kiến cho rằng cần phải xây lăng bà Chúa khang trang xứng với công lao của bà. Tuy nhiên kinh phí của làng không cho phép nên phải kêu gọi quyên góp. Bất ngờ rằng chỉ sau vài ngày phát động, mọi người nhiệt tình ủng hộ tiền, người giúp đỡ bằng sắt thép, xi măng, gạch. Và chỉ sau khoảng một tháng, lăng bà chúa hoàn thành khang trang, to đẹp với tổng kinh phí xây dựng 40 triệu đồng.

Chia sẻ thêm về câu chuyện ngôi mộ cổ, ông Nguyễn Bá Tuấn, lúc bấy giờ là trưởng thôn An Định cho rằng: Dù không bật nắp quan tài, cũng không có bằng chứng nào chứng minh ngôi mộ cổ của thái phi Ngọc Hoan. Tuy nhiên toàn dân đều tin người nằm trong quan tài là bà Chúa. 

Bởi thứ nhất, ngôi mộ được xây dựng rất kì công, chỉ có bậc vua chúa mới được xây như vậy. Thứ hai, ngôi mộ tọa lạc giữa cánh đồng có tên bà chúa Nghĩa nên có mối liên hệ với sử sách của làng ghi lại.

"Cuối cùng, sau khi khai quật nhận thấy mộ được xây dựng theo hình con rùa. Điều này trùng với truyền thuyết kể lại bà chúa sau khi rời khỏi làng có hai con rùa bò đi tìm. Hiện ở làng có xây tượng con rùa bên cạnh mộ để tưởng nhớ bà chúa. Từ những trùng lặp ngẫu nhiên trên, người An Định tin chắc mộ cổ họ đưa về làng thờ phụng là của thái phi Ngọc Hoan", ông Tuấn khẳng định.