Vì sao Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani không có lựa chọn nào khác ngoài bỏ trốn?

Năm 1992, khi Taliban tấn công Kabul, Tổng thống Afghanistan lúc bấy giờ là Najibullah đã không thể chạy trốn khỏi đất nước và sau đó đã bị giết dưới tay Taliban.

Ngày 15/8,  pháo đài cuối cùng của lực lượng chính phủ Afghanistan là Kabul cũng đã rơi vào tay Taliban. Khi tiến vào Kabul, Taliban nói với chính phủ Ashraf Ghani rằng việc chuyển giao quyền lực một cách hòa bình sẽ tránh được đổ máu. Vài giờ sau thông báo, Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani được Mỹ hậu thuẫn đã bỏ trốn khỏi đất nước đến một địa điểm không được tiết lộ khiến những người dân của ông gặp nguy hiểm.

Cựu Tổng thống Ashraf Ghani sau đó đã lên trang Facebook của mình để viết, "Để tránh đổ máu, tôi nghĩ tốt hơn là nên ra đi."

Ngay cả khi các đối thủ chính trị của ông đổ lỗi rằng lịch sử sẽ không bao giờ tha thứ cho Ashraf Ghani vì đã để người dân của mình ở lại dưới sự cai trị của Taliban,  nhưng ông có rất ít lựa chọn. Bằng cách trốn thoát, Ashraf Ghani  đã tự cứu mình khỏi số phận tương tự như người tiền nhiệm của mình, vào khoảng ba thập kỷ trước.

Tại sao người dân Afghanistan sẽ khó tha thứ cho Ashraf Ghani?

Ghani sẽ biện minh cho quyết định ra đi của mình bằng cách nói rằng đây là lối thoát duy nhất để ông đảm bảo an toàn cho cư dân Kabul.

Phần còn lại của thế giới có thể hiểu tại sao Tổng thống Ashraf Ghani và nhóm cố vấn thân cận của ông đã bỏ trốn khỏi Kabul vào Chủ nhật để lại người dân của mình sống trong sự cai quản của Taliban. Sau tất cả, mọi người đều nhớ những gì đã xảy ra với cựu Tổng thống Najibullah, người đã bị lôi ra khỏi khuôn viên Liên Hợp Quốc, nơi ông đã đến để tìm nơi ẩn náu và bị tra tấn và bị Taliban giết chết. Đầu của ông sau đó bị cột lên cột . Không ai ngờ rằng số phận tương tự sẽ dành cho Ashraf Ghani.

Nhưng những công dân Afghanistan bình thường sẽ khó có thể tha thứ cho Ghani vì đã bỏ rơi họ khi họ cần ông. Còn hơn thế nữa bởi ông đã kiên quyết không chịu từ chức bất chấp sức ép từ mọi phía, nói rằng ông sẽ ở lại và chiến đấu vì những giá trị mà ông và người dân Afghanistan đã coi trọng từ lâu. Nhưng với việc Taliban tập trung tại cổng Kabul vào Chủ nhật, Tổng thống đã bỏ chạy để lại những người không may mắn của ông ở lại.

Ghani sẽ biện minh cho quyết định ra đi của mình bằng cách nói rằng đây là lối thoát duy nhất để ông đảm bảo an toàn cho cư dân Kabul. Nhưng những công dân Afghanistan giận dữ sẽ không có điều này. Họ cảm thấy thất vọng trước sự tham nhũng và kém năng lực của một chính phủ không bảo vệ được họ và phó mặc họ cho Taliban.

Abdullah-Abdullah, đối thủ chính của ông Ghani trong cuộc bầu cử tổng thống năm 2014 và 2020 và hiện là trưởng đoàn đàm phán hòa bình cho chính phủ đã nói điều này về sự ra đi bí mật của Ghani. "Cựu Tổng thống Afghanistan đã rời khỏi Afghanistan… Ông ấy đã để đất nước ở trạng thái này [vì điều đó] Chúa sẽ bắt ông ấy phải chịu trách nhiệm," Abdullah Abdullah, cho biết trong một video đăng trên trang Facebook của mình.

Ghani, nhà nhân loại học ăn nói nhẹ nhàng được đào tạo tại Mỹ cũng có bằng tiến sĩ tại Đại học Columbia và là cựu nhân viên Ngân hàng Thế giới. Ông trở về nhà sau cuộc xâm lược của quân đội Mỹ và NATO vào năm 2001 dẫn đến sự sụp đổ của chính quyền Taliban. Nhiều người Afghanistan trở về từ Mỹ và châu Âu với hy vọng xây dựng lại đất nước. Ghani sau đó đã từ bỏ quốc tịch Mỹ của mình để tham gia cuộc bầu cử tổng thống năm 2014 và kế nhiệm Hamid Karzai làm tổng thống.

Nhưng nhiệm kỳ tổng thống của Ashraf Ghani không có gì nổi bật. Ông có một nhóm cố vấn thân cận và dựa vào họ để điều hành đất nước. Ông đã không tham khảo ý kiến của các nhà lập pháp và vẫn giữ khoảng cách với họ.

 Trong khi trách nhiệm điều hành tồi là hoàn toàn thuộc về Ghani, thì tình hình an ninh không thể đổ lỗi hoàn toàn cho ông. Mỹ đã trao quyền hợp pháp cho Taliban và buộc chính phủ Ghani thực hiện một số yêu cầu của Taliban vì lợi ích hòa bình. 

Giây phút thỏa thuận hòa bình Mỹ-Taliban được kết thúc, tấm thảm được kéo xuống dưới chính quyền Ghani. Dưới áp lực của Mỹ, chính quyền Ashraf Ghani buộc phải thả 500 tù nhân Taliban . Chính phủ kháng cự bao lâu cũng được nhưng phải nhường bước vì đây là điều kiện mà Taliban đặt ra để bắt đầu các cuộc đàm phán nội bộ Afghanistan tại Doha.

Việc chính phủ không chuẩn bị kỹ lưỡng để chống lại Taliban phản ánh khả năng lãnh đạo yếu kém và sự bất lực của ông Ghani trong việc truyền cảm hứng cho Quân đội Quốc gia Afghanistan. Có lẽ rất ít người muốn mạo hiểm mạng sống của mình để chiến đấu cho một chính phủ tham nhũng. Nhiều người trong số những người lính không có đạn dược, họ đã không được trả lương. Hầu hết số tiền đều do các lãnh chúa bỏ túi. Vì vậy, rất ít người Afghanistan sẽ tha thứ cho Tổng thống Ashraf Ghani.