Vinasun kiện Grab và cuộc chiến giữa 4.0 với 2.0

Phiên tòa Vinasun kiện Grab đang gây sự chú ý đặc biệt với dư luận, không đơn thuần do yêu cầu của Vinasun đòi Grab phải bồi thường thiệt hại hơn 41,2 tỷ đồng, mà còn do quan điểm của Viện Kiểm sát tại phiên tòa cho rằng Grab như đơn vị kinh doanh vận tải.

Thực tế, ứng dụng gọi xe trực tuyến như Grab và Uber được xem là những biểu tượng rõ ràng nhất của kỷ nguyên cách mạng công nghệ. Nó phát triển toàn cầu, dù cho đến giờ, sau bao năm hoạt động thì người ta vẫn chưa thể đặt tên một cách chính xác bản chất mô hình kinh doanh của Uber, Grab là công ty vận tải hay đơn thuần là sản phẩm kỹ thuật số.

Tin liên quan

Từ chuyện 100 đô của anh Cà Rê

Bản thân cả Uber và Grab đều nhiều lần khẳng định mình là các công ty công nghệ chỉ cung cấp dịch vụ hỗ trợ vận tải, kết nối giữa các khách hàng có nhu cầu và những đối tác có xe nhàn rỗi. Nhưng đã có nhiều quốc gia và có thể sắp tới là Việt Nam, nếu ý kiến của Viện Kiểm sát được tòa chấp nhận, xem các hãng gọi xe là công ty vận tải.

Bắt đầu năm 2017, đại diện các hãng taxi ở Barcelona, Tây Ban Nha khởi kiện Uber cạnh tranh không lành mạnh, đã “bỏ qua” các điều luật kinh doanh của ngành vận tải truyền thống. Cuối năm 2017, tòa Công lý châu Âu (ECJ) phán quyết xem Uber là một công ty vận tải.

Kết quả trên được đưa ra khi trận chiến pháp lý giữa Uber và các hiệp hội taxi truyền thống tại châu Âu đã kéo dài nhiều năm. Nhưng xem ra, cuộc chiến chưa dừng lại ở phán quyết của ECJ, bởi nó chỉ dừng lại ở giá trị tham khảo, chứ không mang tính bắt buộc và đến nay chưa có quốc gia nào thực hiện theo phán quyết này, ngoại trừ một số điều chỉnh.

Định nghĩa về taxi ở Việt Nam cũng khá đơn giản: "Ôtô taxi là loại xe ôtô có không quá 8 ghế (kể cả ghế người lái) được thiết kế để vận chuyển khách đáp ứng các điều kiện tại Chương II của Quy định này”. “Kinh doanh vận tải khách bằng taxi là kinh doanh vận tải khách bằng ôtô có lịch trình và hành trình theo yêu cầu của khách; cước tính theo đồng hồ tính tiền”.

Tin liên quan

Những ly rượu bia tội lỗi

Và đấy chính là “cái cớ” để Vinasun kiện Grab, như CEO Jerry Lim của Grab Việt Nam nói. Đây là vụ kiện đầu tiên trên thế giới mà một doanh nghiệp taxi kiện một công ty công nghệ với cáo buộc bị sụt giảm lợi nhuận. Điều này khá lạ, bởi đến nay Grab không hề bị Bộ Công Thương - cơ quan quản lý nhà nước về cạnh tranh thổi còi, nhưng lại bị đối thủ taxi truyền thống kiện.

Chuyên gia hàng không Lương Hoài Nam có định nghĩa khá hay. Ông cho rằng Grab, có hai cách hiểu: Cách hiểu 1: Grab = Mr. App; Cách hiểu 2: Grab = Mr. App + Mr. Chở. Mr. Chở ở Việt Nam và có một cái xe (xe máy hoặc ô tô).

Về mặt pháp lý, khi một hoạt động có sự tham gia của 2 Mr. là A và B, anh có thể kiện Mr. A, hoặc Mr. B, hoặc kiện cả Mr. A và Mr. B, nhưng anh không thể kiện Mr. AB. Thực tế không hề tồn tại Mr. AB. Nguyên đơn chỉ kiện Mr. App, nhưng lại muốn Mr. App bao gồm Mr. Chở để gọi chung là "doanh nghiệp vận tải" để thắng trận.

Tôi nhất trí với quan điểm của ông Lương Hoài Nam: “Gọi Grab là "doanh nghiệp vận tải" chẳng khác nào gọi các công ty nước ngoài đang cung cấp hệ thống bán vé máy bay ở Việt Nam là các "hãng hàng không". Đúng là không để “một doanh nghiệp kém cỏi có thể chết, nhưng không thể vì nó mà giết chết một môi trường kinh doanh, một môi trường kiến tạo phát triển”.

Để thắng kiện, Vinasun phải chứng minh 3 vấn đề: Trong kinh doanh Grab có hành vi trái luật; Hành vi trái luật này đã khiến Vinasun thiệt hại; Mối quan hệ nhân quả (trực tiếp) giữa hành vi trái luật và thiệt hại đó. Nhưng theo những lập luận tại phiên tòa, 3 yếu tố đều mờ nhạt.

Muốn để tòa đưa ra phán quyết yêu cầu Grab bồi thường, đại diện VKS có mặt tại phiên tòa phải chứng minh 3 vấn đề lớn: Grab có hành vi kinh doanh trái luật hay không? Thiệt hại về giảm lợi nhuận của Vinansun có phải là thiệt hại chỉ liên quan đến hoạt động kinh doanh taxi không? Nếu như 2 vấn đề trên đã được làm rõ, thì cũng phải xác định thêm mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái luật của Grab và giả định là có, cần xem những vấn đề sau: Bao nhiều lần khuyến mãi của Grab sai luật? Có bao nhiêu đối thủ khác khiến Vinasun sụt giảm doanh thu  (không thể ước tính Grab chịu trách nhiệm 41,2/77 tỷ đồng thiệt hại của họ)...

Các luật sư cho rằng, không thể đơn thuần đưa ra phán quyết ủng hộ Vinasun chỉ bằng những lý luận nặng về cảm tính như hiện tại. Nếu phán quyết của tòa ủng hộ lập luận của VKS, vô hình trung sẽ mở ra tiền lệ kiện cáo, thay vì kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước thay đổi điều kiện kinh doanh taxi truyền thống, lại đi kiện cáo taxi tiên phong để họ vẫn là “người tiên phong”.

Ông Jerry Lim - Giám đốc Grab thì cho rằng: "Thật vô lý khi một công ty công nghệ như Grab bị trừng phạt vì đã có ưu thế công nghệ hơn các mô hình kinh doanh truyền thống nhằm mục đích mang đến một cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người dân Việt Nam".

Hãy bỏ qua Vinasun hay Grab thắng, chúng ta hãy xem  người dân được hưởng lợi gì khi sử dụng taxi công nghệ. Người dùng sẽ là “quan toà" phán quyết sự phát triển hay tồn vong một loại hình dịch vụ.

Taxi công nghệ mà đại diện là Grab là một dịch vụ có giá được công bố trước để người mua lựa chọn. Phần lớn cước trên một quãng đường của taxi công nghệ sẽ rẻ hơn taxi truyền thống, nếu thời tiết xấu, cước Grab đắt hơn thì thời gian chờ xe ngắn hơn. Khách hàng của Grab không bị tính tiền gian, chạy gian và xe lại thường mới hơn.

Tài xế Vinasun cầm trên tay các biểu ngữ phản đối Grab trước sân phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ Vinasun kiện Grab.

Không chỉ dòng chảy lái xe taxi truyền thống đang chuyển sang taxi công nghệ, mà chính nhiều hãng thay vì kiện cáo cũng đã ứng dụng công nghệ vào việc phục vụ hành khách. Group Taxi ở Hà Nội đã “làm mới” quy trình phục vụ. Nếu khách hàng không cài app thì tổng đài sẽ có tin nhắn thông báo về lái xe, số xe, thời gian và link hành trình..., họ cũng không còn từ chối cuốc ngắn.

Phán quyết của người dùng sẽ có sức nặng hơn bất cứ phán quyết của cá nhân, tập thể nào. Vinasun hay bất cứ hãng taxi, dịch vụ nào, nếu cứ mải mê tranh tụng, không nhanh chóng đổi mới quy trình phục vụ, quan tâm đến hành khách, thì rất có thể họ mới chính là người thua, cho dù có được tòa xử thắng.