Xuyên qua vùng đất “anh hùng sử ca” (kỳ 4): Người lập “Từ điển Việt - Raglai”

Ngày 13/10, UBND tỉnh Ninh Thuận đã có công văn chỉ đạo Sở GDĐT tổ chức dạy thực nghiệm tiếng Raglai 1 trong tất cả các trường tiểu học vùng đồng bào Raglai...

Vị bác sĩ cả đời sáng tạo chữ viết

Trao đổi với phóng viên Báo NTNN, ông Nguyễn Anh Linh - Phó Giám đốc Sở GDĐT tỉnh Ninh Thuận cho biết, do tình hình dịch Covid -19 còn phức tạp, nên bắt đầu từ học kỳ 2 năm học 2021-2022, cùng với học tiếng Việt, học sinh đầu cấp (lớp 1) ở những vùng có người dân tộc Raglai sinh sống sẽ học bộ sách giáo khoa tiếng Raglai 1.

Được biết, một trong những người đầu tiên góp công lớn cho sự thành công sáng tạo chữ viết và lập "Từ điển Việt - Raglai" và trở thành sách giáo khoa như trên là bác sĩ, Nghệ nhân Ưu tú Mẫu Thị Bích Phanh, một người con của núi rừng Bác Ái.

Trước đây, phóng viên Báo NTNN có nhiều lần trò chuyện với bà Bích Phanh tại nhà riêng ở thôn Ma Hoa, xã Phước Đại, huyện Bác Ái (Ninh Thuận).

Bà Bích Phanh kể, những năm sau 1975, vùng đất Bác Ái được xây dựng trên sự hoang tàn do bom đạn để lại. Thời ấy, đi từ trung tâm TP.Phan Rang- Cháp Chàm lên vùng Bác Ái rất nhiều khó khăn. Một trong những vấn đề nan giải là bất đồng ngôn ngữ bởi cán bộ người Kinh tăng cường lên xây dựng Bác Ái, không hiểu hết tiếng nói của người Raglai, nên công tác tuyên truyền gặp nhiều khó khăn…

Thấu hiểu việc này, bà Bích Phanh đã bỏ công nghiên cứu từ tiếng nói của dân tộc mình, cách phát âm, cách viết, cách đọc từ vựng tiếng Raglai, rồi latinh ra tiếng Việt. Từ đó, bà hướng dẫn, giảng dạy cho cán bộ đang công tác ở vùng đồng bào Raglai hiểu rõ cách nói chuyện, giao tiếp giữa hai ngôn ngữ nên công tác tuyên truyền được thuận tiện hơn nhiều.

"Tôi cố gắng phiên âm và thực hiện được bộ chữ viết này để cho thế hệ mai sau biết được văn hóa, cội nguồn. Tôi hy vọng, chữ viết sẽ giúp giới trẻ sẽ phát triển hơn nữa khi giao tiếp với cộng đồng, bạn bè trong nước và quốc tế…"- bà Bích Phanh nói.

Đưa vào sách giáo khoa cấp tiểu học

Khi đó, bà Bích Phanh đã đưa cho chúng tôi xem bộ tài liệu "Sách học tiếng Raglai" và "Từ điển Việt- Raglai" mà bà đã bỏ công sức hơn cả chục năm trời mới hoàn thành.

Nội dung tài liệu được thiết kế theo nhóm chủ đề Đảng và Bác Hồ, gia đình, dòng tộc, làng xã, thiên nhiên, môi trường, văn hóa dân tộc, đất nước, con người, lao động- sản xuất, khoa học và giáo dục, chăm sóc sức khỏe, bảo vệ Tổ quốc.

Thấy công trình sưu tầm chữ viết Raglai của bà Bích Phanh có giá trị cao, năm 2004, tỉnh Ninh Thuận mời các chuyên gia của Viện Ngôn ngữ học phối hợp với bà nghiên cứu xây dựng chữ viết và biên soạn sách học tiếng Raglai.

Năm 2017, Sở GDĐT tỉnh Ninh Thuận chủ trì biên soạn tài liệu "Xây dựng chữ viết Raglai và biên soạn sách học tiếng Raglai tại Ninh Thuận" và bà Bích Phanh được mời tham gia.

Mới đây, nhất vào vào ngày 21/9/2021, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận ký Quyết định số 1839/QĐ-UBND phê duyệt sách giáo khoa tiếng Raglai 1 (SANAUT RADLAI 1) dành cho học sinh và sách hướng dẫn dạy tiếng Raglai dành cho giáo viên để triển khai dạy thực nghiệm trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận của nhóm tác giả Nguyễn Huệ Khải - Giám đốc Sở GDĐT (chủ biên), Nguyễn Thế Quang và nhóm giáo viên chuyển ngữ (biên soạn).

Bộ sách được biên soạn theo 6 chủ điểm: Trường em; Mỗi ngày của em; Gia đình em; Em tham gia giao thông; Người bản làng em và Thế giới xung quanh em. Tương ứng với 6 chủ điểm gồm có 70 bài học được cấu trúc theo từng chủ điểm, phù hợp với Chương trình giáo dục phổ thông môn tiếng dân tộc thiểu số...

Bộ sách mới gồm 26 chữ cái, có 20 phụ âm, 6 nguyên âm, có 20 chữ cái đọc như tiếng Việt, 6 chữ cái gồm C, D, J, W, Y, Z có quy ước đọc khác với tiếng Việt để phù hợp với âm vị học trong tiếng nói của người Raglai.

Ngoài ra, bộ chữ cũng quy định các chữ cái và dấu thanh không sử dụng trong tiếng Raglai để tiện phân biệt âm điệu giọng đọc lên, xuống trong tiếng Raglai, tạo thuận lợi cho người học.

  (Còn nữa)

×