Cây hến biển giúp phục hồi môi trường ao nuôi tôm

Cây mọc tự nhiên bằng hạt trôi theo nước hoặc từ gốc mùa trước, có khả năng chịu được độ mặn trong nước lên đến 20 phần ngàn và ngập sâu đến 0,5m.

Ở ĐBSCL, hến biển tìm thấy dọc theo vùng duyên hải, từ Cần Giờ (TP.HCM) đến tận Hà Tiên (Kiên Giang). Trong hệ sinh thái tự nhiên của đầm lầy ven biển, hến biển là cây tiên phong phát triển trên nền bùn nhão. Còn trong hệ sinh thái ruộng nuôi tôm, cây hến biển giúp ổn định nhiệt độ nước và làm giảm các chất ô nhiễm do thức ăn tôm dư thừa gây ra, do đó làm tăng nồng độ khí oxy. Hến biển là nhóm cây tích lũy (accumulator) nên có thể dùng để cải thiện độ mặn trong đất (vì có thể hấp thu được muối và tích lũy trong thân).

Do có hệ thống rễ dày đặc nên hến biển tạo ra môi trường lắng đọng phù sa rất nhanh, biến các đầm lầy dần dà thành đất cao hơn, cho các loài khác phát triển. Tôm sú lớn lên ăn các rễ non của cây hến. Kinh nghiệm của nông dân là nên giữ cây hến biển khoảng 30% diện tích nuôi sẽ làm tôm lớn nhanh và ít bị rủi ro. Khảo sát từ năm 2003 đến nay cho thấy, các ao nuôi có cây hến biển chịu rủi ro ít hơn các ao nuôi khác, đặc biệt là trong đợt nắng nóng và tôm chết hàng loạt năm 2004, sự chênh lệch này càng cao.

Trong các giải pháp như cải thiện giống tôm sú sạch bệnh; quy trình và kỹ thuật nuôi cải tiến như nuôi công nghiệp, bán công nghiệp, nuôi ghép (tôm - cua), nuôi luân canh (một vụ tôm tiếp theo một vụ cá hoặc một vụ lúa...), xét theo quan điểm sinh thái bền vững thì ngoài mô hình nuôi luân canh tôm - lúa, các mô hình còn lại đều không có sự hiện diện của thực vật - một thành phần quan trọng để giữ hệ sinh thái ao tôm ổn định.

Trong thực tiễn sản xuất, nhiều nông dân khi không thể trồng lúa họ vẫn tìm cách để duy trì thực vật trên ruộng, như trồng cây năng xoắn (Eleocharis spiralis). Năng xoắn chịu được mặn cao hơn lúa, nhưng nhược điểm là phải trồng lại mỗi năm, nên rất tốn công. Vì vậy, hến biển được xem là cây thích hợp hơn, do chịu mặn cao hơn và có thể tự phục hồi nhờ gốc còn lại của mùa trước. Điều cần lưu ý là hến biển phát triển rất nhanh và hệ thống rễ dày đặc, do đó khi diệt chúng sẽ tốn rất nhiều công và phải làm sạch cả phần gốc rễ, nếu không sự phân hủy các chất hữu cơ tươi này sẽ làm giảm chất lượng nước vuông tôm.

Nguyễn Huy Thạch