Chiến sự Nga-Ukraine: Rủi ro trước lệnh cấm vận khí đốt của Nga

Nga nhận được vài trăm triệu Euro mỗi ngày từ EU nhờ cung cấp năng lượng (khí đốt). Nhưng liệu Đức với vai trò đầu tàu và dẫn dắt trong EU liệu có thể đối phó với sự ngừng cung cấp năng lượng của Nga?

Theo tính toán của các chuyên gia, việc ngừng nhập khẩu năng lượng ngay lập tức sẽ dẫn đến sự sụt giảm đáng kể trong sản xuất công nghiệp từ 114 đến 286 tỷ euro trong vòng một năm. Điều này có thể dẫn đến sụt giảm 3 đến 8% GDP đến từ sản xuất công nghiệp .Ngoài việc sản xuất sụt giảm, tác động kinh tế của giá năng lượng cao hơn cũng sẽ phải được tính đến. Những điều này làm giảm bớt sự mất mức tài chính của người tiêu dùng để chi tiêu cho những thứ khác và làm tăng sự không chắc chắn về kinh tế vĩ mô. Do đó, dự kiến GDP sẽ giảm thêm từ 2-4% nữa. Nhìn chung, GDP trong vòng một năm của Đức có thể giảm tới 12% nếu nguồn cung cấp khí đốt bị gián đoạn.

Trước sự sụt giảm sản lượng đối với các sản phẩm sơ cấp, nhà nghiên cứu Tom Krebs từ ĐH Mannheim cũng cảnh báo về cái gọi là 'hiệu ứng thác', cũng có thể ảnh hưởng đến các lĩnh vực ít phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên. Những tác động này đe dọa gia tăng đáng kể thiệt hại kinh tế. Sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2009, đại dịch Covid năm 2020 và trước những thách thức của biến đổi khí hậu, nền kinh tế nước Đức nói riêng và thế giới nói chung vẫn đang chịu áp lực lớn. Krebs cảnh báo: "Những cú 'sốc' về giá năng lượng và lương thực sẽ đặc biệt ảnh hưởng đến các hộ gia đình nghèo, nên chúng cũng có thể "làm gia tăng căng thẳng xã hội".

Đức sẽ cầm cự nếu khí đốt hoặc dầu mỏ bị ngừng hoạt động?

Trong các ngành công nghiệp hóa chất và dược phẩm cũng như các ngành công nghiệp thép, gốm sứ và thủy tinh việc thiếu khí đốt sẽ gây ra những trở ngại lớn. "Việc ngừng giao hàng trong thời gian ngắn chậm nhất là vào mùa Thu và không giới hạn sẽ có những tác động tiêu cực lớn không chỉ đến ngành công nghiệp hóa dược mà còn trên toàn bộ mạng lưới sản xuất của quốc gia công nghiệp Đức thông qua chức năng của nó trong chuỗi giá trị" theo như Wolfgang Große Entrup, Giám đốc điều hành của Hiệp hội Công nghiệp Hóa chất Đức. Trong khi xăng dầu đôi khi có thể được lấy từ các khu vực khác, nhưng không có sự thay thế ngắn hạn cho khí đốt.

Theo dữ liệu từ Viện Khoa học Địa chất và Tài nguyên CHLB Đức, nước này đã nhập khẩu hơn 50% nhu cầu khí đốt tự nhiên từ Nga vào năm 2021. Nga hiện chiếm 34% lượng xuất khẩu dầu vào Đức, nhưng con số này dự kiến sẽ giảm một nửa vào mùa Hè năm nay, theo Bộ Kinh tế. Khi nói đến than, Nga là quốc gia cung cấp số một cho Đức: Năm 2020, 45% than cứng và các sản phẩm từ than cứng như than bánh hoặc than cốc của Đức đều nhập khẩu từ Nga, và vào năm 2021, tỷ lệ này tăng lên 57%, theo Văn phòng Thống kê CHLB Đức. Hiện nay, tỷ lệ cung cấp khí đốt của Nga vào Đức đã giảm xuống mức 40%. Vào mùa Hè năm 2024, Đức có thể hoàn toàn độc lập với nguồn chi phối khí đốt. Nhưng điều đó phụ thuộc vào tốc độ mở rộng năng lượng tái tạo và mức độ tiết kiệm năng lượng đạt được.

Hậu quả của lệnh cấm vận khí đốt chống lại Nga sẽ là đáng kể nhưng mức độ của chúng vẫn còn là vấn đề tranh cãi giữa Đức và các nước thuộc EU. Theo các nhà kinh tế học tại Quỹ Hans Böckle (CHLB Đức) thì sản lượng kinh tế năm 2022 thậm chí sẽ sụt giảm lớn hơn so với năm khủng hoảng vì sự xuất hiện của virus Corona vào năm 2020. Theo Chủ tịch Hiệp hội các ngân hàng Đức, Giám đốc điều hành Deutsche Bank, Christian Sewing thì một lệnh cấm vận năng lượng sẽ làm tình hình đảo lộn: "Nếu điều này xảy ra, khả năng cao là nền kinh tế Đức và có thể cả nền kinh tế châu Âu sẽ rơi vào suy thoái với những hậu quả lâu dài". Theo ước tính của ông, khó có thể tránh khỏi một đợt suy thoái 'nhạy cảm'.

Mặt khác, nhà kinh tế học nổi tiếng Veronika Grimm cho rằng lệnh cấm vận có thể là một biện pháp thử nghiệm để thiết lập và ổn định an ninh ở Châu Âu bất chấp kinh tế đi xuống: "Yếu tố quyết định là liệu một lệnh cấm vận năng lượng hoặc các biện pháp khác làm giảm các khoản thanh toán của Nga là có cần thiết để đảm bảo an ninh và làm tăng khả năng kiềm chế xung đột hay không?"

Chính phủ Đức cho đến nay vẫn bác bỏ lệnh cấm vận. Thủ tướng Olaf Scholz đã nhiều lần nói rõ rằng theo quan điểm của Berlin, toàn bộ các ngành công nghiệp ở Đức sẽ bị đe dọa trong trường hợp như vậy. Theo một nghiên cứu được tài trợ bởi Viện Nghiên cứu Kinh tế Vĩ mô và Chu kỳ Kinh doanh (IMK) thuộc Quỹ Hans Böckler thì nền kinh tế Đức vẫn phụ thuộc nhiều vào khí đốt của Nga, việc dừng nhập khẩu năng lượng từ Nga vào năm 2025 sẽ dễ dàng đối phó hơn: "Khi nói đến khí tự nhiên, có sự khác biệt đáng kể giữa thời gian điều chỉnh tối đa một năm và thời gian điều chỉnh ba năm. Theo đó, nhập khẩu khí đốt có thể được thay thế vào năm 2025 và sản xuất khí đốt tự nhiên có thể được chuyển sang các nguồn năng lượng khác".

Liệu một nước Đức tự sản xuất khí đốt cao hơn có thể xoa dịu tình hình?

Hiện chính phủ Đức đã tiếp nhận việc giám sát các bộ phận của nguồn cung cấp khí đốt của Đức do Nga quản lý trước đây.

Lo ngại về sự ổn định của nguồn cung cấp khí đốt từ Nga và cân nhắc về lệnh cấm nhập khẩu từ phía Châu Âu cũng làm dấy lên cuộc tranh luận về vai trò của sản xuất nội địa Đức. Trong nhiều năm, sản lượng khai thác khí đốt nội địa của CHLB Đức đã liên tục giảm bởi vì các khoản tiền dự trữ thông thường đã cạn kiệt và đồng thời có sự phản kháng đối với 'phương pháp bẻ khóa' thay thế.

Theo người đứng đầu hiệp hội ngành công nghiệp BVEG, Ludwig Möhring thì tốt nhất khí đốt sản xuất trong nước nên chiếm khoảng 5% lượng tiêu thụ, như một sự hỗ trợ bổ sung: "Mục tiêu của chúng tôi là duy trì sản xuất ở mức hiện tại và lý tưởng nhất là mở rộng nó một chút. Việc đảm bảo nguồn cung cấp này phải được duy trì và tăng lên. Kể từ khi chiến sự Nga-Ukraine nổ ra, các cấu trúc cung cấp đều bị lung lay."