Chiến thắng Phai Khắt, Nà Ngần - "Ngôi sao sáng soi tỏ lối quân đi"

Theo cuốn “Võ Nguyên Giáp - Những chặng đường lịch sử”, chỉ 4 ngày sau khi nhận nhiệm vụ và 2 ngày sau lễ thành lập, ngày 24.12.1944 đồng chí Võ Nguyên Giáp và đội quân mới ra đời đã tấn công liền 2 đồn tiền tiêu của Pháp ở Phai Khắt và Nà Ngần, cách nhau 25km trong vùng giáp ranh 3 tỉnh Cao Bằng, Bắc Kạn và Lạng Sơn.

Hình ảnh Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân.

Hai đồn tiền tiêu đó quả là lý tưởng cho trận đánh vì tại đó lính Pháp đã chiếm những nhà ở của dân làng là cơ sở cách mạng để biến thành đồn trại. Để đánh lừa Pháp, ông Võ Nguyên Giáp và đồng đội mặc quân phục giả làm người ở đồn trên xuống đem theo lính dõng. Ông đội nón chóp bọc vải chàm, chân quấn xà cạp và một thắt lưng trắng to bản.

Tới 17 giờ, trung đội đã đến đầu làng, trình giấy cho lính gác đồn Phai Khắt và tất cả đều thứ tự tiến vào đồn sau Trung đội trưởng Thu Sơn cũng mặc trang phục kaki giống như những lính trận Bắc Kỳ. “Đồn trưởng có trong đó không? Chúng tôi đi tuần!”- ông Thu Sơn nói to với người lính gác trước cổng rồi tự ý bước vào trong đồn như không có chuyện gì xảy ra. Các người khác cũng tiến vào theo, trong khi 2 tốp khác đã bám quanh lán trại. Trong đồn bọn lính vừa xong bữa ăn, có người còn đang thu quần áo giữa sân. "Tập hợp" "Toàn thể tập hợp" khi hàng ngũ đã tập hợp chỉnh tề thì ông Thu Sơn hạ giọng nói: "Chúng tôi là bộ đội cách mạng! Giơ tay lên! Hàng đi! Chúng tôi không giết ai cả".

Choáng váng như bị đòn sấm sét, tất cả lính trong đồn đều thực hiện theo. Bỗng một người cưỡi ngựa phi đến. Các ông Võ Nguyên Giáp, Thu Sơn, Hoàng Sâm nấp ở vị trí chủ chốt dưới mái hiên... "chỉ được bắn khi có lệnh của tôi"- tiếng ông Võ Nguyên Giáp hô. "Nếu nó giơ tay hàng thì sẽ bắt làm tù binh!" Nhưng ngay khi có tiếng hô "Giơ tay lên" thì súng đã nổ giết ngay tên đồn trưởng.

“Sự việc đã xảy ra mà chúng tôi không lường trước được”, sau này Võ Đại tướng đã viết như thế: “Anh em chúng tôi căm thù chúng tột độ và đã nhiều năm bị chúng đàn áp, bóc lột, khổ sở, điêu đứng. Một đồng chí không tự kiềm chế được đã nổ súng”.

Đến 3 giờ sáng, đội lại hành quân hướng tới một khu nhà xây dựng kiên cố - Nà Ngần. Nhà nghiên cứu Trần Quốc Dũng ghi lại: “Do địa thế đồn Nà Ngần hiểm trở, nên đội quyết định cải trang làm một toán lính dõng, lính khố đỏ áp giải 3 cộng sản Mán đến giao nộp cho quan đồn”. Đồn này có 20 pháo thủ trấn giữ dưới quyền chỉ huy của 2 sĩ quan Pháp.

Vừa đến cổng đồn, ông Thu Sơn lại chìa giấy ra trong khi người đi bên cạnh mời lính gác thuốc lá lấy được hôm trước. Ngạc nhiên, bọn lính ở trên đồn ngó xuống xem: "Các cậu lại tóm được cộng sản Mán đấy à?" Trong khi đang nói chuyện với tên lính thứ hai, ông Thu Sơn bước thẳng vào đồn do một tên thiếu úy người Việt Nam tạm thời thay quyền sĩ quan chỉ huy Pháp lên tỉnh. Viên thiếu úy đang ngồi trước bàn thì 4 chiến sĩ Việt Minh chặn lối vào, trong khi đội trưởng chĩa tiểu liên vào ngực tên thiếu úy. Nhanh như cắt, tên này chộp lấy khẩu súng ngắn trên bàn, nhưng đã bị bắn gục. Tốp chiến sĩ ngoài cổng đã kịp thời quật ngã tên lính gác và cửa ra vào đã bị khép kín. Trong 2 phút với 3 động tác chiến đấu đã diệt ngay 3 tên pháo thủ chống lại. Sau đó các nữ du kích dân tộc Tày (Cầm và Thanh) tuyên bố chiếm đồn bằng tiếng địa phương.

Sau 2 trận chiến thắng, để đánh lạc hướng, ông Võ Nguyên Giáp dẫn quân tiến lên phía Bắc. Một số đồng bào còn dọn sẵn cỗ ngày tết hai bên đường để đón chào bộ đội đi qua.