Con đường sông độc đáo đưa hạt muối "quý hiếm" từ miền biển lên vùng núi non Quảng Ngãi

Giao thương giữa đồng bằng và miền núi  

Thời kỳ chúa Nguyễn Đàng Trong đã chú trọng việc giao lưu kinh tế - văn hóa giữa người Kinh với các bộ tộc ở miền núi nhằm khai thác các nguồn lợi, mở rộng giao thương với bên ngoài, đúng như Nguyễn Hoàng đã nói: “Núi sẵn vàng sắt, biển có cá muối”.

Từ thời đó đã hình thành một hành lang nối liền xứ Quảng với khu vực bắc Tây Nguyên, kết nối vùng đồng bằng với khu vực phía tây Quảng Nam, Quảng Ngãi giáp với Kon Tum và xuyên tận qua Lào. Các dòng sông xứ Quảng như sông: Trà Khúc, Trà Bồng, sông Vệ, Trà Câu (Quảng Ngãi), Thu Bồn, Vu Gia (Quảng Nam)... là trục buôn bán chính giữa miền xuôi và miền ngược. 

Từ vùng đồng bằng Quảng Ngãi lên Trà Bồng, Sơn Hà, Minh Long, Ba Tơ là một hệ thống giao thông đường bộ, đường sông khá thuận lợi. Ở những nơi có thể dùng thuyền ngược sông được thì người ta còn dùng thuyền, nhưng phần nhiều gồng gánh đi bộ. 

Cá biển sẽ được phơi khô hoặc hấp chín để bảo quản được lâu. Sau đó, họ mua về các sản vật ở miền núi như trầu, quế, trái cây, dây mây, mật ong... Người dân ở đồng bằng Mộ Đức, Đức Phổ mang muối Sa Huỳnh, hoặc muối tự làm lên bán cho đồng bào ở nguồn Ba Tơ. Việc buôn bán như vậy kéo dài nhiều thế kỷ cho đến thời hiện đại.

Người đi buôn núi gặp không ít hiểm nguy, họ phải luôn đối mặt với giặc cướp và thú dữ dọc đường. Xưa cọp có khắp nơi, hầu như rừng nào cũng có cọp. Cho nên người đi buôn thường không đi đơn lẻ mà rủ nhau đi thành tốp năm, bảy người để nương tựa nhau chống thú dữ. 

Người ta dùng những vật nhọn như đòn xóc để chống lại cọp hoặc dùng giáo, mác phòng thân. Những người ở nhà cũng phải kiêng cữ nhiều điều để cầu bình an, may mắn cho người thân đang đi buôn bán, lặn lội trên những vùng đồi núi hiểm trở, xa xôi để tìm kế mưu sinh.

Muối là mặt hàng quý hiếm 

Đồng bào vùng cao có nhiều cách bảo quản, chế biến muối. Khi mua về, họ lấy chiếc gùi nhỏ bên trong lót lớp lá rồi đổ muối vào gùi cất giữ. 

Họ chế thêm nước cơm cho muối tan chảy ra và kết dính vào nhau. Sau đó, gùi muối được treo lên dàn bếp cho khô ráo. Để lâu ngày muối khô đóng thành một cục to, muốn lấy ăn phải cào cục muối bằng vật cứng. Cách bảo quản này giữ muối ăn được lâu ngày. Mỗi gùi muối gia đình ăn được vài năm, khi nào hết mới mua lại.

Con đường muối cũng là con đường mở ra việc giao lưu, hỗ trợ và gắn kết giữa người Kinh và đồng bào các dân tộc thiểu số, cùng nhau làm ăn, khai khẩn, lập nghiệp trên vùng đất mới.