Đừng đóng hộp nhà bia Văn Miếu

Di sản tư liệu thế giới - bia Văn Miếu.

Băn khoăn dài lâu

Sáng mai, ngày 7-4, một sự kiện đáng chú ý sẽ diễn ra tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám: UBND TP.Hà Nội tổ chức lễ đón nhận quyết định vinh danh 82 tấm bia tiến sĩ ở Văn Miếu là Di sản tư liệu thế giới.

Sự kiện chào mừng này cũng gắn liền với việc công bố chương trình hành động nhằm bảo tồn và phát huy lâu dài giá trị của bia Văn Miếu.

Thực tế đã cho thấy, thời gian qua, việc bảo vệ bia Văn Miếu khỏi sự xâm phạm "phàm tục" của khá đông công chúng, học sinh, sinh viên là rất nan giải (NTNN mới đây đã phản ánh).

Hiện nay, tạo khoảng cách giữa du khách, các đoàn tham quan Văn Miếu với những tấm bia và các linh vật đội bia vẫn tạm thời là những cây cột inox nối với nhau bởi những dây xích. Cách làm này thời gian qua có  khá nhiều ý kiến phản đối.

Cục trưởng Cục Di sản văn hoá Nguyễn Thế Hùng cho rằng, cách làm này không mấy hiệu quả, quan trọng là giáo dục, tuyên truyền như thế nào.

Ông Đoàn Anh Tuấn - Giám đốc Trung tâm UNESCO nghiên cứu, bảo tồn cổ vật VN nói: “Thời chiến tranh loạn lạc, nhà bia vẫn tồn tại, cho đến bây giờ vẫn thế. Mấu chốt nằm ở việc giáo dục ý thức quần chúng trong công tác bảo tồn chứ không phải là dùng đến nhà kính hay hàng rào. Làm công tác văn hoá, chúng ta phải biết sử dụng kiến thức văn hoá để giáo dục cộng đồng để chính cộng đồng tự bảo vệ di sản. Kinh phí làm hàng rào, nhà kính đó hãy dành cho việc đưa các cháu học sinh đi thăm và giáo dục các cháu biết giữ gìn”.

Lãnh đạo Trung tâm Hoạt động văn hoá khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám thì coi việc dựng cột inox, chăng xích là một việc "bất đắc dĩ" nhằm chống lại sự vô ý thức của rất đông những người có "ham muốn" xoa bia, sờ đầu linh vật. Trước đây, một số ví dụ về bảo vệ di sản bên Trung Quốc đã được đưa ra tham khảo như ngăn xích, làm hàng rào, lắp nhà kính cho bia đá…

Đừng "cồng kềnh hoá"

Đặt ra trường hợp sáng kiến “nhà kính, hàng rào...” được áp dụng cho bia đá Văn Miếu thì cũng có những điều cần bàn cho kín kẽ để tránh gây ra những phản ứng từ phía dư luận. Dựng hàng rào ngăn ở các nhà bia vốn có mái thấp và thiếu ánh sáng sẽ càng hạn chế tầm quan sát. Lắp kính bao quanh các tấm bia thì e rằng khó đảm bảo về mỹ quan.

Mặt khác, trong không gian hiện diện của các giá trị văn hoá, lịch sử, cần có sự đồng bộ của vật liệu truyền thống như đá, gỗ, gạch, ngói, cũng như rất cần thiết phải tạo nên và giữ gìn không khí cổ xưa, hoài niệm.

Việc đưa vào sử dụng phổ biến chất liệu hiện đại như kính và ngay cả những hàng cọc inox có xích là điều không nên vì vừa làm giảm đi vẻ đẹp hình thức của di sản, làm cho bối cảnh thêm nặng nề.

Điều này cũng gần giống như ảnh hưởng tệ hại về cảnh quan từ những toà cao ốc, những nhà hộp bê tông đang vây kín và chen lấn những mái đình, mái chùa trong các đô thị. Chưa kể, nếu triển khai một dự án lắp đặt thêm các vật liệu cứng vào các nhà bia thì cũng sẽ khá tốn kém (kể cả tốn kinh phí và công sức để bảo quản).

Nên chăng cần nâng cao hơn nữa trách nhiệm của đội ngũ bảo vệ các nhà bia, tăng cường thêm công an, dân phòng, nhân viên bảo vệ trong các đợt cao điểm như mùa thi, Tết âm lịch… Việc liên tục tuyên truyền, cảnh báo, kết hợp với kiên quyết ngăn cấm vi phạm của công chúng đối với di sản, chắc chắn sẽ có tác dụng.

Và khi nhất thiết phải giữ khoảng cách, có lẽ chỉ cần vài sợi dây thừng chăng ngang các cột gỗ nhà bia ở tầm trung, với nhân viên bảo vệ đứng bên trong, cũng có thể ngăn cản được những "bàn tay phàm tục", đâu cần đến cả một hệ thống rào ngăn kiên cố và tốn kém!