Hà Nội dấu hương

Đi ngược phố nhà binh (rue de Marechal Joffre) dài 1.090m hai hàng xà cừ tích phổ diệp lục mang tên Lý Nam Đế - vị Vua đặt tên nước hiệu Vạn Xuân mà mơ xuân mỗi đêm đắm đuối. Diệp lục quang hợp đường Phan Đình Phùng (Boulevard Carnot) bùng hoa sưa trắng. Cần gì phân định thời, ta đang giữ ký ức đẹp đẽ khi khắc khoải kiếm tìm những gì đã mất, đang mất.

Hoa sưa nở trắng trời phố Lý Nam Đế.

Tiếp tục ngược chiều từ phía vườn hoa Hàng Đậu, theo vỉa hè ba hàng cây duy nhất kinh thành. Những hàng sấu già kiên cường bên các villa cũ. Sấu vẫn trổ hoa dịu li ti dưới vòm xanh um. Một bên Thành cổ, một bên nhà thờ Cửa Bắc, bước chậm từng phía mà thương lũ chim thót mình sau hồi chuông chiều. Quả sấu chín hiếm hoi rơi xuống nhắc ta, Hà Nội bớt đẹp dần theo lượng sấu.

Xuyên đường Hoàng Diệu (Avenue de Pierre Pasquier), một trong những con đường đẹp nhất, cổ thụ đưa ta sang Quán Thánh. Hoa sữa gọi heo may trở lại, dẫn ta tới vùng thiêng Tây Hồ. Đang nghe Ái Vân hát "Trăng chiều" mà biết cuối đường Cổ Ngư anh đang mải ngắm Lãng Bạc sương mờ. Em ngóng hàng cơm nguội lan ra rặng ổi bờ ngâu mạn Quảng An, Quảng Bá.

Mất cả rồi hương ngâu ngạt ngào dốc lối. Hồ Tây hẹp dần do lấn chiếm, chia cắt. May còn đầm sen hồi hộp mỗi độ thu. "Cốm sữa vỉa hè thơm bàn tay nhỏ", Trịnh Công Sơn nhớ không gian Hồ Tây đơm hương lúa non ngậm sữa ngọc biếc nép trong lá sen ấp ủ tay thon rơm xanh gói vấn vương tình. Đào phai đào bích Nhật Tân mất rồi. Ngọc Hà từ lâu đã không còn hoa nữa. Nhật Tân là di sản Hà Nội, thuộc về đời sống tinh thần, văn hoá kinh kỳ. Khép mắt lại men theo hàng ngọc lan búp ngọc, hoàng lan cánh sã vàng xanh.

Hoạ sĩ Nguyễn Thị Hiền nhớ hương của loài hoa đã mất. Tôi không chỉ nhớ hương mà nhớ cả bóng dáng của hoa hồng, lay - ơn (Glaieul), thược dược của những tết ấu thơ. Hồng bạch gần như mất hẳn. Loài hồng bây giờ được lai ghép - bông to, cánh cứng, không gai, không hương. Những loài hoa mang cả hương về xa thẳm...

Tìm hương xưa phố đơm hoa gánh hàng rong phố trưa khê ngủ. Tìm hương xưa thiếu nữ tân thời tóc thả vai mềm lưu luyến. Kể sao hết mùi hoa trái theo mùa hoá phong vị Tràng An.

Mỗi cây đều có mùi đặc thù. Hương vị hắc của xà cừ thân sù sì quả cứng giữa đường Kim Mã. Những cây xà cừ bung triền xanh sẫm bên đôi ta nẻo thân thương, phố Tông Đản - là phần kéo dài của phố Hàng Vôi ngày trước (rue de Chaux). Hoa dâu da xoan dịu mát phố Cao Bá Quát, Tôn Thất Thiệp. Hương trong mát đổ ra đầu đường Hoàng Hoa Thám, đoạn Công viên Bách Thảo, đường trên cao, dưới thấp là vườn ươm cây hoa thành phố, mất gần hết vì xây trường, tường, chẳng còn hàng rào cây leo thơ mộng.

Hà Nội dấu hương là hợp hương của bao cây, bao hoa tưởng quen mà vẫn mới, thân thuộc và bất ngờ, thường tình mà đột khởi, dung dị mà kiêu sang trong giấc mơ hiện thực của tôi. Mặc gầm rú ngày đêm nóng nực triệu động cơ khói xe xả mờ mịt, khói đốt đồng trùm phủ, Anh vẫn lặng người trước mùi sương tinh mơ dưới vòm vòm cây như mướt non trở lại khi bình minh tới. Những hàng cây độ lượng quá chừng, đau rên xiết vì người, mà vẫn toả bóng toả hương, đêm đêm quang hợp, cho con người thở, sống và đa số quên lãng chúng.

Cứ mỗi ban mai, chúng lại bắt đầu điệp ca rì rào của sức vươn, niềm ham sống. Lụa là nắng satin đẫm sương phủ xuống kinh thành mệt nhoài của tôi. Kìa Hà Nội bỗng non thơ và mơ mộng lạ thường. Phố Yên Thái, người hiền hoà vào lúc hàng rong hoa trái đổi theo mùa, gánh lá mùi già len qua tháng Chạp, lúc hối hả bán mua sấp ngửa cuối năm tốc độ chậm 36 hình/giây trước mặt Vi. Đấy là lúc lời nguyện cầu linh ứng, chỉ cầu cho dấu hương Hà Nội trở về.

Hương của khói thiêng từ các đền chùa, từ bàn thờ mỗi nếp nhà thành kính chờ âm dương màu nhiệm. Hương của tinh thần ngưỡng vọng tổ tiên, linh ứng nguồn cội. Hương của văn hiến kinh kỳ phóng chiếu kinh tuyến Hồng Hà. Hương của văn hoá Thăng Long truyền phổ những vỉa giá trị trường tồn. Hương lan tràn sức sống.

Hà Nội dấu hương là những kết tạc hào hoa, phóng khoáng, kỳ công của thiên nhiên, của con người đan hoà sinh sôi truyền đời, nối vào không gian, thời gian hữu hạn - không cùng những cơn mơ phồn sinh, linh thánh. Có những mùi hương cho người Hà Nội, cũng có hương chỉ hai ta nhận cảm.

Kỳ hương ấy thân thương thiết tha phủ thịt da, xuyên thấm vào ta miền linh hồ bất tuyệt. Thứ kỳ hương tinh tế gợi cảm hy hữu ấy chỉ đôi mình cộng hưởng, thăng hoa. Còn dấu hương quyến rũ, kiêu hãnh sâu thẳm và quyến luyến của Hà Nội trong ta đang ướt ròng tinh khôi, tinh khiết giữa miền thanh miên hương mê đắm...

Tùy bút của Vi Thùy Linh