Hướng tới sản xuất lúa vụ 3 bền vững

Thiệt hại này đã đặt ra câu hỏi có nên mở rộng và phát triển lúa vụ 3 hay không? Câu trả lời là nên, nếu như chúng ta có sự chuẩn bị kỹ càng.

Năng suất cao, lãi lớn

Theo thống kê, năm nay toàn vùng ĐBSCL xuống giống trên 630.000ha lúa vụ 3, tăng hơn 100.000ha so với năm ngoái. Nếu tính năng suất bình quân khoảng 5 tấn/ha thì vụ này toàn vùng sẽ có thêm khoảng 3 triệu tấn lúa. Chỉ có điều, đến nay, lũ đã làm mất trắng khoảng 7.500ha lúa vụ 3 ở các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Kiên Giang…

Cần có sự chuẩn bị kỹ càng khi sản xuất lúa vụ 3. Ảnh nông dân An Giang gặt lúa bị lũ nhấn chìm.

Tuy nhiên, sự mất mát thiệt hại này, theo Viện Lúa ĐBSCL, chỉ chiếm khoảng hơn 1% trên tổng diện tích xuống giống, mà tỷ lệ thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp như vậy là không lớn. Dù có thiệt hại vì lũ, nhưng nhiều nông dân ở ĐBSCL vẫn hân hoan vì lúa vụ 3 năm nay được cả về năng suất lẫn giá cả. Giá lúa hiện ở mức 7.600-8.000 đồng/kg lúa khô, một mức giá kỷ lục từ trước tới nay.

Ông Phạm Văn Quỳnh - Giám đốc Sở NNPTNT TP. Cần Thơ cho biết: Vụ thu đông này Cần Thơ xuống giống 54.000ha lúa, đến nay cơ bản đã thu hoạch dứt điểm, năng suất bình quân 4,7 tấn/ha. Với giá lúa khô 7.500 đồng/kg, sau khi trừ chi phí, vẫn lãi ròng 40 - 50%, cao nhất từ trước đến nay.

Do thiệt hại không "thấm tháp" gì so với lợi nhuận mà lúa vụ 3 mang lại, nên nhiều địa phương, cả người dân và chính quyền còn đề nghị tiếp tục mở rộng lúa vụ 3.

Thạc sĩ Trần Quang Củi - Phó Giám đốc Sở NNPTNT Kiên Giang phân tích: "Nếu như năm 2010, toàn tỉnh chỉ sản xuất 15.000ha lúa vụ 3 thì năm 2011 tăng lên hơn 53.000ha và kế hoạch năm 2012 sẽ là 60.000ha lúa. Cũng do nguyên nhân sản xuất lúa vụ 3 hiệu quả nên người dân đề nghị tiếp tục mở rộng diện tích".

Tuy nhiên, trận lũ vừa qua đã nhắc nhở chúng ta hãy xem lại sự an toàn bền vững trong sản xuất lúa vụ 3 ở ĐBSCL.

Thực tế vụ thu đông này cho thấy, việc trồng lúa vụ 3 trong mùa lũ không thể nóng vội, chạy theo phong trào, theo thị trường hay lợi nhuận trước mắt mà cần phải có sự chuẩn bị kỹ về đê bao, về công tác dự báo và nhất là phải sản xuất theo quy hoạch, cũng như lưu ý những khuyến cáo của ngành chức năng thì mới đảm bảo sinh lời bền vững.

Cũng qua mùa lũ này mới thấy, không nhất thiết và không nên năm nào cũng khuyến cáo nông dân trồng lúa vụ 3 mà có thể năm làm năm nghỉ. Bởi theo các nhà chuyên môn, việc để đồng ruộng ngập lũ sẽ bồi lắng được phù sa, làm sạch đồng ruộng và rửa trôi mầm bệnh…, giúp nông dân canh tác hiệu quả hơn mà không mất chi phí tái tạo đất.

Phải phát triển lúa vụ 3 bền chắc

Theo nhiều chuyên gia, đã đến lúc chúng ta phải nghiêm túc tính chuyện quy hoạch cho lúa vụ 3 ở ĐBSCL sao cho bền chắc, không để "sự cố" đáng tiếc như vừa rồi. Còn muốn làm lúa vụ 3 theo hướng bền vững, ngành nông nghiệp và các địa phương cần xây dựng kế hoạch lâu dài, có tính toán khoa học hợp lý và đồng bộ cho toàn khu vực ĐBSCL, chứ không nên làm theo kiểu tự phát và chạy theo năng suất như hiện nay.

Từ trận lũ năm nay, thời tiết đã buộc chúng ta phải có cách nhìn tổng thể và toàn diện để rà soát lại cơ cấu mùa vụ cho cả 3 vụ lúa (đông xuân, hè thu, thu đông) cũng như thời vụ xuống giống từng mùa vụ, để đảm bảo vừa né được rầy nâu vừa khắc phục những yếu tố bất thuận của thời tiết, vừa đảm bảo lương thực trong nước và xuất khẩu.

Còn để giúp nông dân an tâm sản xuất trong mùa lũ, chúng ta phải tạo được quy hoạch vùng, liên kết vùng cho phù hợp, đầu tư cho hệ thống thuỷ lợi, đê bao khép kín. Cần khuyến cáo bà con vùng nào trồng được, vùng nào không trồng được lúa vụ 3.

Ông Nguyễn Trí Ngọc - Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT) chỉ rõ: “Có thể làm được thêm diện tích lúa vụ 3, song vấn đề là phải tính toán làm ở những vùng trong quy hoạch, có đê bao đảm bảo chịu được mực nước cao như mùa lũ năm 2000, với điều kiện vùng nào trồng lúa được đảm bảo, chứ không phải trồng đâu cũng được”.

Vấn đề cấp bách được đặt ra là sang năm 2012, toàn vùng ĐBSCL nên sản xuất bao nhiêu diện tích lúa vụ 3 là vừa, nơi nào cần làm, nơi nào không nên làm, phát triển đê bao ra sao để không ảnh hưởng những vùng khác, làm bao nhiêu vụ thì nên chủ động xả lũ để lấy phù sa, vệ sinh đồng ruộng. Đây cũng là yêu cầu của Chính phủ vừa giao cho Bộ NNPTNT cần sớm giải quyết để đưa lúa vụ 3 phát triển bền vững trong thời gian tới.

Nhóm phóng viên khuyến nông