Làng hến 300 năm bên bờ sông La

Làng bến Hến nằm ngay bờ sông La, thuộc xã Trường Sơn có lịch sử hơn 300 năm. Từ bao đời nay, người dân sinh sống bằng nghề cào hến, nấu hến đem bán. Trong làng có hàng nghìn hộ dân, hiện tại còn gần 200 hộ gắn bó với nghề.

Nghề làm hến được duy trì quanh năm, chính vụ là vào tháng Ba, tháng Tư và dịp lập hè. Dân làng đi cào hến theo hộ gia đình, trung bình mỗi hộ có khoảng 5 người hỗ trợ nhau. Ngày xưa, dụng cụ cào hến được làm bằng cào tre, chiều dài tùy vào độ sâu của sông, có cào dài hơn 5 m. Nay kinh tế khá giả hơn, nhiều gia đình đã đầu tư thuyền máy với vợt sắt và lưới dù để đi cào hến. Trung bình một chuyến đi sông, mỗi thuyền vớt được vài trăm kg hến.

Hến chủ yếu được khai thác xung quanh khu vực sông La, đoạn chảy qua huyện Đức Thọ. Đàn ông chịu trách nhiệm đi cào hến, việc nấu hến, chao hến, đưa đi chợ bán dành cho phụ nữ.

Hến được cào về, nhiều người trong gia đình tập trung nhặt cỏ rác lẫn vào, sau đó đưa đi đãi sơ bộ một lần trước khi nấu. Bà Nguyễn Thị Thìn (62 tuổi, người làng bến Hến, xã Trường Sơn) cho biết, nghề này rất vất vả, đòi hỏi phải có sức khỏe để thức khuya, dậy sớm. "Có ngày tôi ngủ được khoảng 3 tiếng, ban ngày thì phải đãi hến, đến chiều tối khi chồng đưa hến sống về thì phải thức khuya đến tận 3h sáng, nấu từng mẻ để kịp cho buổi chợ vào sáng mai", chị Thìn nói.

Hến được nấu bằng củi ngay tại bến. Theo kinh nghiệm, khi luộc phải để lửa rất lớn, cứ khoảng 30 phút thì sẽ luộc được một chảo.

Hến sau khi luộc còn nghi ngút khói sẽ được đổ ra thúng, sau đó đem xuống bến sông rửa lại một lần nữa cho sạch.

Những mẻ hến còn nguyên vỏ được người dân cho vào rổ tre đãi sạn. Khi đãi hến, tay phải khuấy thật mạnh để cho ruột còn nằm trong vỏ bung ra.

Cứ vào chiều muộn, khi tan trường, các em nhỏ thường tập trung ra bến Hến chơi đùa, cùng hỗ trợ bố mẹ làm hến. Một số em còn đẩy xe kéo, chở theo những thúng hến đã được luộc qua để cho mẹ đãi.

Sau khi đãi, ruột hến trắng tinh. Công đoạn cuối cùng là nhặt sạn thêm một lần nữa trước khi đem về chế biến, đưa đi chợ bán. Hến thường được dùng để làm món xào xúc bánh đa, nhúng, nộm, lẩu, cháo, cơm hến... Anh Nguyễn Minh Hào, công chức ở làng bến Hến (xã Trường Sơn) cho hay, hến ở Trường Sơn có vị ngọt đậm đà, không hôi bùn, rất khác biệt so với các nơi khác.

Hến khai thác xong chủ yếu được đem đi bán ở chợ Hôm (Đức Thọ) và được một số thương lái thu mua. Thông thường, hến được giá nhất vào dịp hè, trung bình một kg hến vỏ giá khoảng 20.000 đồng, nếu đã qua chế biến giá từ 150.000 đồng đến 200.000 đồng. Hiện tại, hến vỏ khoảng 5.000 đồng/kg, hến làm sạch được bán giá khoảng 60.000 đồng/kg.

Ông Nguyễn Văn Tuyến, Chủ tịch UBND xã Trường Sơn cho biết, nghề làm hến khá ổn định, trong 7 năm trở lại đây mang lại thu nhập khá cho bà con xóm bến Hến, trung bình nếu mùa vụ nào trúng, nhiều gia đình thu về hàng trăm triệu đồng. "Xã đã thành lập các tổ hợp tác, hỗ trợ nguồn vốn đóng thuyền, sắm sửa máy móc để người dân yên tâm làm ăn, duy trì nghề truyền thống của cha ông", ông Tuyến nói.