Mang ấm no đến vùng núi cao

Sức mạnh “ba cùng”

Ngày đó, theo các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy Đoàn Kinh tế - Quốc phòng (KTQP) 313, dù đã chuẩn bị trước tư tưởng là sẽ phải đối mặt với không ít thử thách, cam go; thế nhưng, khi bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ, các anh vẫn không thể ngờ khó khăn lại nhiều đến thế: Địa hình núi đá, cơ sở điện, đường, trường, trạm đều chưa có; 100% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trình độ dân trí thấp, nhiều tập tục lạc hậu còn ăn sâu, bám rễ dai dẳng; lượng bom, mìn còn sót lại trong chiến tranh luôn tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn… Nhưng, điều các anh trăn trở nhất vẫn là trong muôn mối tơ vò đó, mình phải bắt đầu tháo gỡ từ đâu, bằng cách nào.

Bộ đội Đoàn KTQP 313 hướng dẫn người dân về canh tác lúa.

Lãnh đạo, chỉ huy Đoàn đã tổ chức nhiều cuộc họp bàn và xác định, trước hết phải đến với bà con, tìm hiểu tập tục ăn, ở ra sao, cần gì… từ đó mới có thể giúp bà con tháo gỡ, tìm hướng làm ăn mới. Buổi đầu, vốn kiến thức về trồng trọt, chăn nuôi, về xoá đói, giảm nghèo... của cán bộ, nhân viên trong Đoàn còn hạn chế.

Vì thế, ngay sau khi tạm ổn định xong nơi ăn, chốn ở, đích thân đồng chí Đoàn trưởng đã dẫn đoàn cán bộ chủ chốt khăn gói vào tận Quân khu 4 tìm hiểu mô hình và cách làm của Đoàn KTQP 4. Đây là mô hình đã có nhiều thành công trên vùng đất xứ Nghệ. Tuy nhiên, những điều các anh tiếp thu ở đây lại không thể đem áp dụng được, bởi điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu, con người... vùng đất này hầu như khác biệt.

Không chịu thua, các anh chia thành nhiều tổ, đội, lặn lội đến “3 cùng” với đồng bào. Bà con trong vùng dự án thuộc nhiều dân tộc khác nhau, chủ yếu là đồng bào Mông, Dao, Tày, Nùng... và phần đông chỉ mới biết đọc, biết viết tên mình. Vì thế, sẽ là “công cốc” nếu cán bộ chỉ lên lớp “lý thuyết suông”.

Hiểu rõ điều này, ở từng tổ, đội, các anh đã biến những mảnh vườn, khu đất nơi ở thành mô hình mẫu cho bà con tận mắt nhìn thấy. Quân số ít, mỗi đội chỉ vẻn vẹn 3-4 người, thế nhưng mùa nào thức ấy, không khi nào trong vườn thiếu rau xanh. Trong chuồng lúc nào cũng có vài ba con lợn thịt. Nhiều đội còn nuôi được cả bò, dê, ngăn suối thả cá... Chỉ huy Đoàn giao trách nhiệm cho mỗi đội nhận “đỡ đầu” 2-3 gia đình khó khăn trong bản, tìm mọi cách để “vực” họ vươn lên.

Điều kỳ diệu từ thảo quả

Đoàn 313 đã tổ chức quy hoạch một vườn thực nghiệm để thẩm định khả năng thích nghi, hiệu quả kinh tế từng giống cây trồng trước khi hướng dẫn bà con nhân rộng. Thấy bộ đội làm ăn có hiệu quả, bà con dần dần bảo nhau học làm theo.

Trong quá trình “3 cùng” này, các anh đã phát hiện giống cây thảo quả khi đem trồng dưới tán rừng ở núi cao sẽ đem lại hiệu quả kinh tế lớn, lại giúp giữ gìn độ màu mỡ cho rừng. Kể từ đó, thảo quả thật sự là cây “cứu cánh” cho người dân nơi đây. Từ chỗ hơn chục ha thảo quả trồng phân tán (năm 2003), đến nay, Đoàn đã hỗ trợ quy hoạch, phát triển lên 1.102ha. Ngoài thảo quả, Đoàn cấp giống ngô lai và hướng dẫn bà con kỹ thuật chăm sóc, góp phần nâng năng suất lên gần 4 tấn/ha, cao hơn nhiều lần so với trước.

Cùng với đó, thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao, Đoàn 313 đã chủ động phối hợp với các ban, ngành, đoàn thể địa phương tiến hành khảo sát cụ thể từng địa bàn, thống nhất triển khai dự án xây dựng các công trình dân sinh thiết yếu. Sau đó, chính các anh lại là những người giám sát, theo dõi tiến độ, chất lượng xây dựng các công trình đó, rồi tham gia nghiệm thu, bàn giao, hướng dẫn bà con sử dụng, phát huy hiệu quả công trình. Hiện, Đoàn đã hoàn thành xây dựng 9 công trình thuỷ nông trên địa bàn, bảo đảm đủ nước tưới cho trên 305ha lúa nước và nước sinh hoạt cho trên 300 hộ dân.

Mới đây, đường nước sinh hoạt phục vụ khu xóm mới Pa Hán (xã Thanh Thuỷ) được khánh thành, cung cấp nước cho 24 hộ với 175 nhân khẩu. Rồi trường học, trạm điện hạ thế cũng đã mọc lên, đường giao thông liên thôn, liên xã đang trong quá trình triển khai...

Cơ sở hạ tầng thuận lợi, cuộc sống và làm ăn của các hộ cũng phát triển. Hiện nay, nhiều gia đình có thu nhập hàng năm lên tới hàng chục triệu đồng. Gần 50% số hộ đã mua được tivi, đài bán dẫn; 826 hộ đã có điện thắp sáng, nhiều nhà có xe máy... Tỷ lệ trẻ em trong độ tuổi đến trường cũng ngày càng tăng lên. Từ chỗ chỉ có khoảng 50% trẻ em đi học, đến nay đã là 98%.

Gặp chúng tôi tại khu nhà ở Đội 3, anh Giàng Văn Phia - cựu chiến binh người dân tộc Tày ở thôn Cóc Nghè (xã Thanh Thủy) khoe: “Nhờ bộ đội cung cấp giống, hướng dẫn kỹ thuật trồng lúa nước, trồng ngô lai mà 3 năm nay cả bản không còn thiếu ăn nữa. Cảm ơn bộ đội nhiều lắm”. Còn anh Giàng Chẩn Ly ở thôn Cáo Sào (xã Lao Chải) thì không giấu nổi sự hồ hởi: “Năm vừa rồi thảo quả được mùa, lại được giá nên bà con vui cái bụng lắm. Không có bộ đội Cụ Hồ, cái đói, cái nghèo còn đeo bám dân bản không biết đến khi nào”.

Phá vỡ tập quán cũ

Thành công có ý nghĩa “đột phá” ở Khu KTQP Vị Xuyên là sự thay đổi một trong những tập quán có từ đời xa xưa của người dân: Đưa gia súc, gia cầm ra “ở riêng”. Trước đây, bà con thường nuôi gia súc, gia cầm ngay dưới sàn nhà nên không chỉ mất vệ sinh mà còn là nguồn gốc sinh ra nhiều dịch bệnh. Vấn đề tưởng chừng đơn giản song khi đến vận động, nhiều gia đình không đồng ý.

Hộ thì vin lý do sợ mất, sợ bị dịch bệnh; nhà thì bảo không có tiền… nhưng cái chính là họ không muốn thay đổi tập quán cố hữu từ bao đời nay. Không nản, các anh đến gặp 2 cán bộ thôn bản chủ chốt là bí thư và trưởng thôn, đề nghị gia đình họ gương mẫu làm trước. Họ đồng ý, cả Đội mừng như bắt được vàng. Không chỉ hướng dẫn, cả đội còn xúm vào giúp san nền, chặt cây dựng chuồng, hỗ trợ tiền mua tấm lợp...

Ngày gia đình 2 cán bộ của bản đưa trâu, bò về “nhà mới”, bà con tò mò kéo đến xem. Những ngày sau, chẳng thấy trâu, bò bị ốm đau mà ruồi, muỗi cũng giảm hẳn, thế là bà con tự giác bảo nhau làm theo. Đến nay, không chỉ ở thôn Cóc Nghè mà tất cả 4 xã trong vùng đều đã hoàn thành việc di chuyển chuồng gia súc, gia cầm ra xa nhà ở. Tiếp đà thắng lợi này, các anh liền xúc tiến vận động bà con ốm đau phải đi khám bệnh, không tổ chức cúng bái, vừa tốn kém, lại không khỏi bệnh.

Được cấp trên giúp đỡ, năm 2004, Bệnh xá quân dân y kết hợp đầu tiên của vùng đã được khánh thành tại xã Thanh Thủy, có đầy đủ trang thiết bị phục vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu. Hàng ngày, y, bác sĩ của Đoàn thay nhau trực tại đây. Định kỳ mỗi năm 2 lần, quân y Đoàn đến từng thôn, bản tổ chức khám bệnh, cấp thuốc miễn phí; kịp thời phát hiện nhiều trường hợp bệnh lý nặng gửi lên tuyến trên điều trị. Hiện nay, tất cả các thôn, bản trong vùng đều được trang bị túi thuốc y tế, có đủ các loại thuốc thông dụng như cảm cúm, đường ruột…; 2 xã Xín Mần và Thanh Thủy đã được công nhận đạt chuẩn về y tế.

Giờ đây, với đồng bào các dân tộc Khu KTQP Vị Xuyên, cán bộ, chiến sĩ Đoàn 313 đã như người nhà. Bà con trìu mến gọi họ là “những người mang mùa xuân về bản”. Họ chính là điểm tựa vững vàng của thế trận lòng dân nơi vùng biên cương của Tổ quốc.

Nguyễn Quang Triệu