Nghệ An: Đình cổ cấp Quốc gia hàng trăm tuổi đang xuống cấp nghiêm trọng

Đình Mõ mang nhiều giá trị lịch sử lâu đời

Đình Mõ được xây dựng tại làng Đức Hậu, xã Giai Lạc, phủ Diễn Châu, tỉnh Nghệ An (nay là làng Đức Hậu, xã Hậu Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An). Nơi đây, thờ phụng thần Cao Sơn, Cao Các, Thượng tướng quân Phan Ngọc Đệ, Thần khai khẩn Nguyễn Hữu Chỉ và các vị anh hùng có công với đất nước.

Đình Mõ được xây dựng từ năm 1675, dưới thời vua Lê Gia Tông, lúc đầu chỉ là một ngôi nhà tranh 3 gian. Năm 1884, đình được bà con nhân dân xã Hậu Thành cùng nhau tôn tạo, xây dựng thành 3 tòa nhà bằng gỗ lớn.

Năm 1887, thực dân Pháp đánh vào làng và đốt cháy Đình Mõ thành tro bụi. Năm 1912, bà con xã Hậu Thành đã đóng góp sức người, sức của để xây dựng lại đình. Hiện nay, toàn bộ di tích Đình Mõ rộng 4.300, gồm các công trình kiến trúc là nhà Bái đường, nhà Hậu cung, nhà Tả vu và Hữu vu.

Nhà Bái đường được làm chủ yếu bằng gỗ lim, có chiều dài là 15,6m, chiều rộng là 7,9m, mái lợp ngói âm dương. Tòa nhà được kết cấu theo kiểu tam oai, với kỹ thuật lắp ghép mộng truyền thống và hệ thống hàng cột dọc ngang như vậy đã làm cho nhà Bái đường thêm vững chắc và thoáng đãng.

Nhà Hậu cung có 3 gian, 4 vì kèo, nền nhà lát gạch cẩm trang, khung làm bằng gỗ lim, được trang trí lưỡng long chầu nguyệt uy nghi, mái lợp ngói âm dương. Trước nhà có hai câu đối bằng chữ Hán có ý nghĩa là: "Dòng nước đẹp ngàn năm vẫn thế, cây xanh núi Tháp nghìn năm vẫn linh thiêng/ Phúc lớn giáng xuống đình mọi người dân đều được hưởng, dân quy tụ về đình mọi người đều chung vui".

Hệ thống nhà Tả vu và Hữu vu có 6 gian, 5 vì, xây tường bít đốc, lợp ngói âm dương, kết cấu kiểu tứ trụ.

Cụ Mai Huy Định (80 tuổi, Giám thủ từ đường Đình Mõ, xã Hậu Thành), cho biết: Đình Mõ được xây dựng cách đây khoảng 350 năm. Đình Mõ đã chứng kiến bao thăng trầm của huyện Yên Thành nói chung, xã Hậu Thành nói riêng. Do chiến tranh nên Đình Mõ đã bị thiêu rụi năm 1912, bà con xã Hậu Thành đã cùng nhau lên rừng lấy gỗ, vận chuyển đá từ nhiều nơi để phục dựng lại Đình Mõ có hiện trạng như hiện nay".

Theo cụ Mai Huy Định, Đình Mõ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh như cầu phúc, cầu tài, cầu yên của địa phương. Hàng năm, Đình Mõ tổ chức 2 kỳ lễ tế, là Tiểu Điển vào ngày 15/3 (Al) và Đại Điển ngày 15/11 (Al), quy tụ đông đảo bà con tham gia.

Ngày 14/11, là ngày phụng nghinh, bài vị của các vị thần được rước rất uy nghi, đi đầu là hàng cờ xéo, tiếp đến là kiệu sơn son thếp vàng, lọng che trên đặt bài vị các vị thần được thờ tại đình Mõ, đi hai bên là hai hàng người mặc áo đỏ, tiếp đến là vị tế chủ đội mũ cánh chuồn, đi hia mặc áo thụng the, chiêng trống xập xình theo nhịp bước, sau cùng là dân làng.

Trong những ngày này, làng tổ chức các trò chơi như chọi gà, đánh đu, đánh vật, cờ người... góp phần giữ gìn văn hoá và đoàn kết trong làng, xã.

Trong phong trào Cần Vương chống thực dân Pháp, ông Nguyễn Xuân Ôn và ông Lê Doãn Nhã đã lựa chọn Đình Mõ làm đại bản doanh, trung tâm hoạt động của nghĩa quân. Năm 1946, hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch "Diệt giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm", Đình Mõ đã mở lớp bình dân học vụ đầu tiên trong vùng.

Ngoài ra, trong 2 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, Đình Mõ là nơi hoạt động cách mạng, nơi đưa tiễn con em lên lên đường nhập ngũ. Năm 2006, với những giá trị về lịch sử, khoa học, nghệ thuật đó, Đình Mõ đã được Bộ Văn hóa - Thông tin đã công nhận là di tích Lịch sử - Kiến trúc Quốc gia.

Đình Mõ xuống cấp nghiêm trọng đang "kêu cứu"

Trải qua thăng trầm của lịch sử, ngôi đình càng nhuốm màu của thời gian, thêm vào đó là sự tác động của thiên nhiên khiến Đình Mõ xuống cấp nghiêm trọng. Đặc biệt, 2 dãy nhà Tả vu và Hữu vu có nguy cơ sụp đổ bất cứ lúc nào, cần khẩn cấp sửa chữa.

Ghi nhận của PV Dân Việt, hiện nay Đình Mõ đã xuống cấp, hư hỏng nghiêm trọng. Khu nhà Bái đường và Hậu cung nhiều cột, vách gỗ bị mối mọt đục rỗng, nền, tường đình có nhiều vết nứt lớn theo thời gian, phần mái có nhiều chỗ hư hỏng, bị dột nước khi gặp mưa.

Đặc biệt, 2 dãy nhà Tả vu và Hữu vu đã xuống cấp nghiêm trọng. Phần mái ngói bị xô dạt, hư hỏng nghiêm trọng, nứt và rơi rụng dần, lộ ra diện tích lớn kết cấu gỗ của mái nhà không còn khả năng che mưa, che nắng tạo ra khoảng trống lớn. Các phần cột, xà gỗ bị mối mọt đục rỗng, có thể đổ sập bất cứ lúc nào.

Cụ Mai Huy Định tâm sự: "Tôi năm nay đã 80 tuổi, từng chứng kiến thời kỳ hưng thịnh của Đình Mõ, là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh như cầu phúc, cầu tài, cầu yên của địa phương. Tuy nhiên, hiện nay đền đã xuống cấp nghiêm trọng khiến tôi rất buồn. Nhân dân xã Hậu Thành chúng tôi mong muốn được tôn tạo lại Đình Mõ để trở thành địa điểm sinh hoạt tâm linh, thờ phụng các vị có công với làng và đất nước".

Ông Bùi Văn Minh (bảo vệ Đình Mõ), cho hay: "Tôi đã làm bảo vệ tại Đình Mõ gần 20 năm. Đình Mõ là nơi linh thiêng, nên không chỉ người dân xã Hậu Thành mà bà con các địa phương khác cũng thường về đây để cầu mong sức khoẻ, bình an tới gia đình của họ".

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Lê Đình Quang - Bí thư Đảng uỷ, Chủ tịch HĐND xã Hậu Thành, cho biết: "Đình Mõ được xây dựng từ thời nhà Lê thờ phụng các vị có công với nước, với làng như thần: thần Cao Sơn, Cao Các, thần khai khẩn Nguyễn Hữu Chỉ và các anh hùng đã hi sinh để bảo vệ đất nước. Năm 2006, Đình Mõ được công nhận là Di tích Lịch sử cấp Quốc gia".