Ngũ vị thạch thần hội ngộ

"Năm nay mùa thuận, nhà nhà khỏe mạnh, ngô màu tốt tươi, vật nuôi sinh sôi bằng ba, bằng bốn năm trước là nhờ ơn 5 vị đản guy (thần đá) độ trì nên bà con ai cũng muốn góp công, góp của để làm cái lễ cúng thật to..." - già Tráng A Phưởng, 82 tuổi, ở bản Nậm Khoong, xã Nậm Dẩn (Xín Mần, Hà Giang) khoe. 

Lễ cúng thần đá (Phòng Văn hóa huyện Xín Mần phục dựng)

Với người Nùng thì vạn vật tạo hóa sinh ra đều có linh hồn, thế giới chia ra làm 3 mường (mường giời, mường âm và mường đất) trong đó, 5 vị thần đá giữ một vai trò đặc biệt quan trọng để bảo trợ cho con người làm ăn, sinh sống ở mường đất. Nơi diễn ra lễ cúng thần đá ở ngay dưới chân những vách đá cao nhất, thẳng nhất trong vùng, chỗ đặt bàn thờ cần hội đủ các yếu tố như thế cao, lưng tựa, mặt thoáng, cạnh vuông...

Khi đàn cúng hoàn thành cũng là lúc người dân dưới các bản đem đồ lễ lên đầy đủ. Thầy mo đặt mâm gồm: 1 bát nước lã có thả đồng tiền xu, 1 bát muối trắng, 5 chiếc chén không lên đàn cúng, rồi thắp hương khấn mời ngũ vị thạch thần về dự lễ. Xong thủ tục mời thần, dân bản phân công nhau cắt tiết lợn, mổ gà, nấu cơm ngay dưới chân đài cúng. Các cô gái trẻ được phân công gấp 12 quân giấy bạc - tượng trưng cho 12 tháng trong năm.

Đồ lễ chín phải được bày biện xong trước khi con bìm bịp trong núi kêu báo hiệu 11 giờ trưa. Thầy mo ngồi làm lễ từ 11 giờ trưa đến hơn 1 giờ chiều thì kết thúc. Trên đàn cúng, thầy mo cũng thắp 5 nén hương, đơm 5 bát cơm, rót rượu vào 5 chiếc chén để mời ngũ vị thạch thần về hưởng và chứng giám. Trong khi thầy mo làm lễ, dân bản xếp hàng phía sau.

Cuối buổi lễ, ngay tại bãi đá thiêng, bà con cùng nhau thụ lộc, tổ chức nấu thắng cố, nhảy múa, ca hát thể hiện sự biết ơn ân đức các vị thần và tin tưởng vào một năm mới an lành, bội thu.

Vĩnh Minh