Nhà văn Nguyễn Quang Thiều: “Chiến tranh trong văn Hữu Ước là để phân định sự hủy diệt và nhân tính”

Mới đây, nhà văn Hữu Ước vừa cho ra mắt tiểu thuyết Suối Cọp. Tác phẩm gồm 500 trang viết về đề tài chiến tranh cách mạng với những tình tiết đặc sắc đã chạm được vào trái tim bạn đọc.

Suối Cọp lấy bối cảnh vùng Suối Cọp - một nơi bắt đầu của Đông Trường Sơn tiếp giáp Tây Trường Sơn và rất gần đường 9 Quảng Trị. Tiểu thuyết Suối Cọp giải mã vì sao Việt Nam chiến thắng trong cuộc chiến tranh chống Mỹ một cách thuyết phục. Không chỉ con người ở đất nước này tham chiến mà cả tự nhiên cũng đồng lòng đánh giặc, từ con kiến, tới lũ tắc kè, rắn rết... Tính độc đáo nằm ở việc miêu tả số phận, câu chuyện của cả những nhân vật từ thiên nhiên, trong rừng sâu, cánh đồng, hang núi, con suối… trong bối cảnh chiến tranh.

Nhà văn Hữu Ước chia sẻ, thời điểm "nóng" mà Suối Cọp trở thành một địa danh là thời điểm Mỹ chuẩn bị cho chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh". Cao trào là cuối xuân 1971, chúng mở ba cuộc hành quân lớn ra khu vực Đường 9 - Nam Lào, Đông Bắc Campuchia và khu vực ngã ba biên giới. Chúng làm thế hòng triệt phá căn cứ hậu cần, cắt đứt hành lang vận tải chiến lược từ hậu phương lớn miền Bắc xã hội chủ nghĩa vào tiền tuyến lớn miền Nam và bóp nghẹt cuộc kháng chiến của nhân dân ta, cách mạng Lào và Campuchia.

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều - Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam cho rằng: "Suối Cọp là tiểu thuyết chiến tranh đầu tiên mà tôi đã đọc viết về tình yêu trai gái, tình dục ở mức tận cùng giữa nơi cái chết luôn luôn cận kề. Những chuyện về tình yêu, tình dục… chiếm một tỉ lệ đậm đặc trong toàn bộ tác phẩm. Người lĩnh trong tác phẩm của nhà văn Hữu ước phải đi qua hai cuộc chiến cùng một lúc. 

Một cuộc chiến tranh lý tưởng chống lại kẻ xâm lược và một cuộc chiến tranh chống lại kẻ thù của nhân tính. Kẻ thù của nhân tính chính là sự phủ nhận hoặc chống lại những gì thuộc con người mà tạo hóa sinh ra. Một cuộc chiến tranh xâm lược bằng vũ khí có thể kéo dài hàng chục, hàng trăm năm. Nhưng cuộc chiến tranh để bảo vệ nhân tính thì không bao giờ kết thúc vì đó là lẽ sống của nhân loại.

Việc đặt những vấn đề "con người nhất" là tình yêu trai gái và bản năng ham muốn tình dục mà tạo hóa đã ban cho con người vào một cuộc chiến lý tưởng có phải là phản bội cuộc chiến lý tưởng đó không? Có phải làm mất đi phẩm chất anh hùng của những người lính giải phóng hay không? Đây là một câu hỏi rất lớn mà nhà văn Hữu Ước đã đặt ra và đi tìm câu trả lời"...

Những người lính Việt Nam hiện lên trong tiểu thuyết này là những người chiến đấu để được sống với giấc mơ đẹp chứ không phải chiến đấu như một cỗ máy hủy diệt.

Chiến tranh đã đi qua, rồi những thắng thua, thù hận, đau thương sẽ tan theo thời gian. Nhưng những lời thì thầm của tình yêu, những nụ hôn, những ân ái dưới trăng, những giấc mơ bình yên trong những cánh rừng ngập bóng tối của thần chết chiến tranh sẽ không bao giờ mất. Tất cả vang lên như những bản tình ca buồn và đẹp đẽ. Đấy là những gì tôi nghe thấy rõ nhất khi rời những trang sách của nhà văn Hữu Ước".

Theo nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Hữu Ước đã tìm được con đường riêng biệt khi viết về chiến tranh. Và với gì ông viết, có thể gọi đó là "một cuộc chiến tranh trong một cuộc chiến tranh". Ông viết về những gian khổ, đói khát, đạn bom, chết chóc, bi thương… của cuộc chiến nhưng là để dựng lên một không gian rồi từ không gian chiến tranh của bom đạn và chết chóc ấy, ông đặt vào đó một cuộc chiến tranh khác – một cuộc chiến tranh để phân định sự hủy diệt và nhân tính.

Hữu Ước viết về chiến tranh bằng một góc nhìn mới mẻ

Nhà thơ Nguyễn Quyến nói rằng, sự hài hòa giữa lý tưởng chung và những ước muốn cá nhân được nhà văn Hữu Ước mô tả rất khéo léo. Và ở những thời điểm quyết định, những ước muốn cá nhân đó dù có mãnh liệt đến đâu cũng phải lui lại để lý tưởng chung của cộng đồng tỏa sáng.

"So với các tác phẩm đương đại chỉ dựa trên giọng kể của nhân vật "tôi" hoặc nhân vật chính thì Suối Cọp giống như một bảo tàng các nhân vật với tầng tầng nhân vật, tính cách khác nhau. Mỗi nhân vật nổi bật lên chỉ sau vài dòng văn khắc họa, hoặc một vài câu thoại.

Nhà văn Hữu Ước giữ giọng nói của mình khách quan đối với những nhân vật đó nên cả tiểu thuyết giống như một câu chuyện hết sức tự nhiên, giống như dòng chảy của cuộc đời vậy. Những nhân vật sống với lý tưởng của mình một cách tự nhiên như cuộc sống của họ vốn vậy. Điều đó càng chứng tỏ lý tưởng đó đã thấm sâu vào máu họ, vào hồn họ và biến họ từ những con người hiền lành, cần cù, thành những người anh hùng mà cả nền văn học phải hướng đến", nhà thơ Nguyễn Quyến chia sẻ.

Ông Bob Babcock - CEO NXB Deeds (Mỹ) chia sẻ trong lời tựa cuốn Suối Cọp rằng đã từng do dự khi được GS. TS. Nguyễn Đăng Anh, người Mỹ gốc Việt yêu cầu biên tập, xuất bản và viết lời tựa cho cuốn tiểu thuyết. Nhưng trí tò mò nổi lên trước cơ hội có một không để tìm hiểu cuộc đời của một người lính Bắc Việt Nam, Bob Babcock đã đọc Suối Cọp.

"Càng đọc tôi càng bị cuốn vào câu chuyện của người lính Hữu Ước. Cuộc sống của những người lính được viết trong sách rất giống chúng tôi về một mặt nào đó và khác nhau vô cùng theo những cách khác. Họ đã chiến đấu trong suốt cả cuộc chiến tranh. 

Gia đình và bạn bè của họ là đối tượng cho các trận ném bom của máy bay Mỹ ở miền Bắc Việt Nam. Còn chúng tôi chỉ ở Việt Nam khoảng 1 năm và trở về quê hương an lành của chúng tôi để tiếp tục cuộc sống. Tôi khích lệ các cựu chiến binh Mỹ, gia đình và bạn bè của họ cũng như tất cả những người đọc cuốn sách hãy giữ một tâm trí cởi mở. Dù ký ức sẽ không bao giờ bị xoá nhoà, hy vọng Suối Cọp sẽ giúp các cựu chiến binh Mỹ hiểu rõ hơn về Việt Nam", ông Bob Babcock viết.