Thiếu iốt vì… hạt nêm

Khi sử dụng muối iốt nên để trong lọ có nắp đậy hoặc túi nilông buộc kín. Do iốt là chất dễ bay hơi nên lưu ý không rang muối iốt, không để muối iốt gần bếp lửa nóng hay nơi có ánh nắng chiếu vào. Dùng xong mỗi lần rửa lọ sạch, phơi khô xong lại dùng tiếp đợt khác. Muối iốt không làm thay đổi mùi vị thức ăn mà hoàn toàn như muối thường, được dùng để cho vào thức ăn.

Hiện đại cũng lo

Bà Nguyễn Lan Anh, 60 tuổi (ở Cầu Giấy, Hà Nội) cho biết, mấy năm nay gia đình đã dùng hạt nêm để nấu nướng trong bữa ăn hàng ngày. Đặc biệt, khi làm các món xào hay nấu canh, bà chỉ dùng hạt nêm, chỉ khi nào nấu đồ kho mặn bà mới dùng một muối.

Thói quen dùng hạt nêm, nước mắm cũng khá phổ biến ở các gia đình thành thị. Chị Ngọc Minh, ở phố Bạch Mai (Hai Bà Trưng, Hà Nội) chia sẻ, gia vị nêm nếm nhà chị đủ cả, từ muối, bột canh, hạt nêm, nước mắm, nước tương. Thế nhưng một vài năm nay chị thường có thói quen dùng hạt nêm và nước mắm khi nấu ăn, rất ít khi dùng muối. Ngay cả khi chế biến đồ ăn cho con nhỏ 18 tháng tuổi chị cũng sử dụng chủ yếu là nước mắm và hạt nêm chứ hầu như không cho muối.

Theo giới chuyên môn, thói quen dùng bột nêm thay muối để nấu ăn đang là một trong những nguyên nhân làm gia tăng các bệnh do thiếu iốt. Một kết quả khảo sát của Tổng Cục thống kê vừa được công bố khiến mọi người không khỏi giật mình khi mà độ bao phủ muối iốt đủ tiêu chuẩn phòng bệnh đang giảm đáng kể. Hiện chỉ khoảng 45% người dân sử dụng muối iốt đảm bảo đủ tiêu chuẩn phòng bệnh của Tổ chức Y tế thế giới. Nếu so sánh với năm 2005, tỷ lệ này giảm 48.3%.

Đây cũng là lý do kéo theo các bệnh lý về thiếu hụt iốt đang gia tăng tại Việt Nam. Theo TS Nguyễn Văn Tiến, Giám đốc Bệnh viện Nội tiết Trung ương, số bệnh nhân bướu cổ tới khám và điều trị tại viện đang có xu hướng tăng và chiếm đến gần 50% tổng số bệnh nhân vào viện. Tỷ lệ thiếu iốt ở thai phụ cũng đang ở mức báo động. Theo kết quả điều tra, có tới 44,6% thai phụ ở ba khu vực là miền Đông Nam Bộ, miền Tây Nam Bộ và TP. HCM bị thiếu iốt từ trung bình đến nặng.

Do chỉ dùng hạt nêm, muối thường

Lý giải tình tình trạng “lười” dùng muối iốt, bác sĩ Lê Phong, Bệnh viện Nội tiết Trung ương cho biết, tỷ lệ sử dụng iốt sụt giảm những năm gần đây là do nhận thức của người dân về tầm quan trọng của iốt với sức khỏe. Có một thực tế là nhiều gia đình ở thành thị đang thay thế việc dùng muối iốt bằng các chế phẩm gia vị khác như hạt mên, bột canh, nước mắm hoặc sử dụng gia vị muối, bột canh mà không chú ý đến thành phần iốt.

Trong khi đó Nghị định 163/2005/NĐ-CP qui định về sản xuất và cung ứng muối ăn cho người nhưng các địa phương chưa được thực hiện đầy đủ, do ngay cơ quan chức năng vẫn đang vui mừng vì VN đã thanh toán các bệnh do thiếu iốt từ 2005, mà không biết rằng nếu chế độ ăn thiếu iốt, bệnh sẽ trở lại. Trên toàn quốc hiện nay có 75 cơ sở sản xuất bột canh, muối ăn đáp ứng đủ nhu cầu sử dụng cho mọi người dân, thế nhưng các cơ sở sản xuất chưa tuân thủ việc bổ sung iốt vào muối ăn, chính vì thế trên thị trường vẫn có muối iốt, muối thường, bột canh iốt và bột canh thường.

Theo bác sĩ Phong, hiện nay muối iốt bảo đảm chất lượng được quy định tại nơi sản suất là 30 +- 10 mcg iốt/10g muối (30 +- 10 ppm). Nước mắm bổ sung iốt được thực hiện năm 1995 nhưng không khả quan. Với hạt nêm, việc bổ sung iốt trong quá trình tạo ra sản phẩm cũng rất khó vì khi sấy khô hạt nêm phải sử dụng nhiệt độ rất cao, trong khi đó Iốt chỉ chịu nhiệt 100 độ C trở xuống. Nếu nhiệt độ cao hơn Iốt sẽ bị phân hủy và mất tác dụng. Như vậy, với hạt nêm, công đoạn sấy khô ở nhiệt độ cao sẽ làm iốt bốc hơi hết. “Có thể các loại hạt nêm này đều có chứa iốt song thực tế thì hàm lượng, giá trị vi chất dinh dưỡng trong sản phẩm chế biến đã giảm đáng kể.

Chính vì thế Chương trình phòng chống bướu cổ do Bộ Y tế chủ trì đang nghiên cứu đưa iốt vào nhiều loại sản phẩm ngoài muối như nước mắm, hạt nêm, nước tương... đạt hiệu quả phòng bệnh, giúp người dân có thêm nhiều chọn lựa trong việc sử dụng thực phẩm hằng ngày. Năm 2010 Bệnh viện Nội tiết Trung ương đã phối hợp với một doanh nghiệp nghiên cứu, tính toán hàm lượng đưa vào các sản phẩm hạt nêm để từ đó có thể đưa ra một công thức định lượng chung khuyến cáo đối với các cơ sở sản xuất sản phẩm này"- bác sĩ Phong thông tin.

Theo giới chuyên môn trong thời điểm này, mong người dân chia sẻ, sử dụng phối hợp muối iốt cùng với các phụ gia nêm nếm khác trong bữa ăn hàng ngày để phòng chống các bệnh do thiếu hụt iốt. Riêng với trẻ em, nhất là lứa tuổi ăn dặm, khi chế biến thức ăn, các bậc phụ huynh cũng nên sử dụng muối iốt để chế biến thức ăn cho trẻ.

Tác hại khó lường

Các bác sĩ cũng thông tin thêm, trước đây bệnh bướu cổ được coi là bệnh của người dân miền núi, vùng sâu, vùng xa, nhưng vài năm trở lại đây, căn bệnh này đã được phát hiện nhiều ở vùng đồng bằng, thậm chí ở Hà Nội và TP. HCM. Tuy nhiên, bướu cổ chỉ là biểu hiện nhẹ nhất của thiếu iốt.

Theo bác sĩ Tiến, trẻ em và phụ nữ mang thai là những đối tượng rất dễ bị thiếu iốt do nhu cầu tăng cao. Thiếu iốt ở thai phụ dễ xảy ra sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non, nếu thiếu iốt nặng trong giai đoạn mang thai trẻ sinh ra sẽ bị đần độn, câm, điếc, liệt chân, nói ngọng, câm điếc, lé mắt và các dị tật bẩm sinh khác. Thiếu iốt ở trẻ em sẽ gây chậm phát triển trí tuệ, chậm lớn, nói ngọng, nghễnh ngãng...

Ngoài ra thiếu iốt còn gây ra bướu cổ, thiểu năng tuyến giáp ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và hoạt động của cơ thể, giảm khả năng lao động, mệt mỏi... Nếu lượng iốt được cung cấp quá nhiều do cung nhiều hơn cầu hoặc uống thuốc chứa iốt thường xuyên... sẽ gây nên hội chứng cường giáp, ngoài ra còn có u tuyến độc giáp, viêm tuyến giáp. Vì thế các tốt nhất để bổ sung iốt là sử dụng muối và các chế phẩm có chứa iốt.