Cay đắng phận thuyền viên - Bài 2: “Chết” bởi tin lời cò mồi

“Tiền mất tật mang”

Những năm gần đây, tình trạng công ty “ma” xuất hiện ở vùng nông thôn, đăng ký tuyển dụng thuyền viên đi xuất khẩu lao động (XKLĐ) ngày càng nhiều. Lao động chỉ phải bỏ ra một số tiền khoảng 150 triệu đồng/người là không phải học tiếng, học định hướng và có thể đi làm thuyền viên ngay ở Hàn Quốc. Vì quá dễ dàng, nhiều lao động - dù không phải là thuyền viên, vẫn chấp nhận bỏ ra một số tiền lớn để tham gia XKLĐ với mong muốn, khi tìm được cơ hội thích hợp sẽ nhảy tàu bỏ trốn.

Mai Ngọc Anh (trái) kể chuyện đánh bắt thủy sản ở Hàn Quốc. Ảnh:    Hùng Phiên

Mặc dù đi theo con đường chính ngạch – lao động có hợp đồng, nhưng anh Mai Ngọc Anh (35 tuổi, ở phường 6, TP.Tuy Hòa, Phú Yên), từng đi làm thuyền viên cho tàu cá gần bờ tại Hàn Quốc, vẫn không hết ám ảnh bởi những trường hợp khốn khổ của các thuyền viên mà anh từng gặp.

Ngọc Anh kể lại: “Em đã nhiều lần chứng kiến cảnh anh em ngư dân đi xuất khẩu “chui” ở Hàn Quốc, họ rất cơ cực, phải làm việc trên các tàu đánh cá 7 - 15 ngày/chuyến biển. Có người làm việc đến 22 giờ/ngày, lương bổng “hẻo”, chỉ khoảng 1 - 1,2 triệu won/tháng (khoảng 20-23 triệu đồng), không xứng với công việc nặng nhọc”.

Cũng chính bởi phải lao động như kiểu khổ sai, lương thấp, nên nhiều người bất chấp nguy hiểm, nhảy tàu mong có cơ hội ra ngoài làm việc. Có người bị cảnh sát sở tại bắt, phạt, có người bỏ mạng giữa biển khơi… Chỉ số ít thuyền viên may mắn sống sót, nhưng cuộc sống lao động bất hợp pháp sau đó phải đối diện với rủi ro, luôn lo sợ bị bắt.

Mặc dù có may mắn vì đi theo đường chính ngạch nhưng bản thân công việc trên tàu cá của anh Ngọc Anh cũng vất vả hơn so với lao động làm công xưởng. Công việc của anh là đánh bắt mực trên một tàu có tải trọng 15 tấn, cùng với 4 người khác. Lúc nào họ cũng phải làm việc quần quật, rất ít khi được nghỉ ngơi. Nhưng anh cũng thấy mình được trả lương xứng đáng với công khó nhọc. Những tháng cuối trước khi về Việt Nam, mức lương của anh là 2,5 triệu Won/tháng (khoảng 47 triệu đồng). Sau hơn 4 năm làm bên Hàn, anh đã gửi về gia đình được hơn 1,5 tỷ đồng. Hiện tại, anh Ngọc Anh đang hoàn tất thủ tục để quay trở lại Hàn Quốc làm việc tiếp cho chủ tàu vào cuối tháng 12 này.

“Siết” chặt tuyển chọn

Nói về hoạt động tuyển dụng thuyền viên, ông Lê Nhật Tân – Phó Giám đốc Công ty cổ phần Nguồn nhân lực LOD cho rằng: “Điều quan trọng nhất là các công ty phải “lọc” đúng được đối tượng có nhu cầu đi làm thuyền viên. Nhiều đối tượng muốn đi làm công xưởng, nhưng không đi được nên chọn nghề thuyền viên làm “bước đệm” để qua cửa với hy vọng sau khi lên tàu sẽ bỏ trốn tới một nước thứ 3 để làm công xưởng” – ông Tân nói.

Hiện nay, để giảm thiểu các rủi ro trong việc tuyển dụng đối tượng, làm thí điểm chương trình xuất khẩu thuyền viên gần bờ ở Đài Loan, LOD chỉ tuyển dụng với các thuyền viên từng có hợp đồng đi xuất khẩu thuyền viên xa bờ trong những giai đoạn trước kia với công ty, đã hết hạn và về nước. “Điều này sẽ có những thuận lợi, bởi bản thân lao động này đã từng làm trong những môi trường còn khắc nghiệt hơn, quen công việc, biết tiếng nên họ có thể đảm đương mọi công việc trên thuyền” – ông Tân nói.

Tuy thời gian 1 tháng để đào tạo thuyền viên biển xa, 2 tháng để đào tạo thuyền viên biển gần nhưng cũng như nhiều công ty khác, LOD chỉ có thể đào tạo các kỹ năng mềm như kiến thức pháp luật, tiếng nước ngoài, văn hóa... còn kinh nghiệm đi biển, chuyên môn nghề cá thì không thể đào tạo được. Công ty này đang chuẩn bị tuyển lại lao động thuyền viên đi đánh bắt cá gần bờ cho các chủ tàu phía Đài Loan. Trước mắt, công ty chỉ tuyển chọn 50 thuyền viên đi làm thí điểm để đánh giá thị trường.

Với nhiều năm kinh nghiệm tuyển dụng thuyền viên, ông Tân cho rằng quản lý thuyền viên là công việc rất khó khăn nên ngoài việc “lọc” kỹ thuyền viên, các công ty tuyển dụng cũng cần lựa chọn cho mình những đối tác lớn, thân cận để hợp tác cung ứng lao động. “Thường các đối tác của LOD là những chủ tàu lớn, họ đánh bắt cá ở một vùng biển nhất định, chứ không lênh đênh hết vùng biển này tới vùng biển khác, vì vậy việc quản lý lao động, giám sát chủ tàu là quản lý lao động của LOD cũng đơn giản hơn” – ông Tân nói.