Đề thi môn Văn Chương trình GDPT 2018: Trăm hoa đua nở khiến giáo viên, học sinh "dở khóc dở cười"

Chương trình GDPT 2018: Những đề thi Văn gây xôn xao dư luận

Chương trình giáo dục phổ thông 2018 hiện đã triển khai năm thứ 3 ở cấp THCS và năm thứ 2 ở cấp THPT, tuy nhiên, việc kiểm tra định kỳ môn Ngữ văn hiện nay ở các địa phương đang còn khá lúng túng, thậm chí có nơi còn gây ra tranh cãi.

Chia sẻ với PV báo Dân Việt, một số giáo viên đã cung cấp thông tin về đề thi kiểm tra cuối kỳ cũng như đề thi chọn học sinh giỏi có "sạn", chưa phù hợp. Cụ thể như mới đây, Phòng GDĐT huyện Thanh Bình, Đồng Tháp đã tổ chức cho học sinh kiểm tra học kỳ 1 năm học 2023-2024. Mặc dù ngữ liệu trong đề thi ý nghĩa, chỉ trích người tham lam, nói dối, không giữ lời hứa thế nhưng từng tình tiết và câu chữ trong văn bản trên lại vô cùng phản cảm, không phù hợp để đưa vào làm bài kiểm tra cuối kỳ.

Trước đó, một số giáo viên ở Hà Nam cho biết, Sở GDĐT địa phương này tổ chức kiểm tra khảo sát chất lượng học kỳ 1 nhưng cả 2 đề thi Văn cuối học kỳ 1 lớp 6, lớp 10 đều có điểm chưa phù hợp. Theo đó, với đề thi lớp 6, giáo viên cho biết, ở Phần viết (4 điểm) có nội dung câu hỏi lủng củng. Học sinh đọc sẽ thấy rối, khó hiểu, ảnh hưởng đến việc làm bài. Với đề thi Văn lớp 10, Phần viết (4 điểm) lại lấy ngữ liệu của bài "Thu hứng" trong SGK Ngữ văn lớp 10 bộ Kết nối tri thức với cuộc sống.

Một đề thi Văn cuối kỳ 1 lớp 8 ở TP.HCM chia sẻ trên mạng xã hội đã nhận được quan tâm của dư luận và có nhiều ý kiến trái chiều. Cụ thể, đề thi này cho ngữ liệu câu chuyện về một thầy đồ... ăn tham. 

Hay Sở GDĐT Quảng Bình tổ chức kỳ thi chọn học sinh giỏi lớp 9, 12 cấp tỉnh năm học 2023-2024. Ngay sau khi đề thi học sinh giỏi Văn lớp 9 ở Quảng Bình được chia sẻ, lập tức nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ dư luận và cả với giáo viên. Một ý kiến cho hay: "Đề thi mở giúp học sinh cảm nhận văn chương, thể hiện được quan điểm của mình và đặc biệt đọc đề thi lên cảm giác rất nhân văn, tích cực". Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng: "Vì sao không lấy văn học Việt Nam mà toàn trích dẫn câu nói của nước ngoài? Văn học nước ngoài liệu có bao nhiêu bạn đã tiếp xúc?".

Đề thi Văn học sinh giỏi lớp 9 ở Quảng Bình. Ảnh: CMH

Nhận xét về đề thi ở Hà Nam, PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, Chủ biên chương trình môn Ngữ văn, xác nhận đề thi lớp 6 ở Hà Nam lủng củng, đề thi lớp 10 thì không nên lấy lại văn bản văn học đã học. Hơn nữa, phân tích một tác phẩm văn học thì không nên lấy văn bản dịch vì câu chữ bản dịch và nguyên bản rất khác nhau, khó phân tích và đánh giá đúng. 

Theo PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, trước đây, chương trình Ngữ văn được xây dựng theo trục lịch sử văn học và thể loại văn học. Chương trình môn Ngữ văn lần này lấy các kỹ năng giao tiếp (đọc, viết, nói và nghe) làm trục chính xuyên suốt ba cấp học nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình theo định hướng năng lực và bảo đảm tính chỉnh thể, sự nhất quán liên tục trong tất cả các cấp.

Chương trình Ngữ văn được xây dựng theo hướng "mở". Theo đó, Chương trình Ngữ văn mới không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể cần dạy mà chỉ quy định những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói và nghe cho mỗi lớp; quy định một số kiến thức cơ bản, cốt lõi về văn học, tiếng Việt và một số văn bản có vị trí, ý nghĩa quan trọng của văn học dân tộc là nội dung thống nhất bắt buộc hoặc bắt buộc tự chọn đối với tất cả các bộ sách giáo khoa và học sinh toàn quốc.

Giáo viên được lựa chọn sách giáo khoa, sử dụng một hay kết hợp nhiều sách, nhiều nguồn tư liệu khác nhau để dạy học trên cơ sở bám sát mục tiêu và đáp ứng yêu cầu cần đạt của chương trình. Việc đánh giá kết quả học tập định kì (cuối kì, cuối năm, cuối cấp) không dựa vào các ngữ liệu đã học trong một cuốn sách giáo khoa Ngữ văn cụ thể mà lấy yêu cầu cần đạt nêu trong văn bản chương trình môn học làm căn cứ để biên soạn đề kiểm tra, đánh giá".

Chương trình GDPT 2018: Giáo viên và học sinh gặp khó khăn gì khi học Văn?

Cô Bùi Thị Bảo Ngọc, giáo viên Văn, Trường THPT Khoa học Giáo dục, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho hay: "Theo tinh thần đổi mới của chương trình Giáo dục phổ thông 2018 là phát triển phẩm chất năng lực, phẩm chất học sinh, học sinh được thỏa sức cảm thụ, sáng tạo mà không phải bị bó buộc theo khuôn mẫu của tác phẩm như chương trình cũ. Người học Văn biết suy nghĩ và trình bày chính kiến của mình một cách độc lập, rõ ràng, không theo khuôn mẫu. 

Bên cạnh thuận lợi, giáo viên còn gặp những khó khăn và vướng mắc nhất là về đổi mới phương pháp dạy học và đổi mới kiểm tra đánh giá. Một trong những điểm khác biệt lớn nhất của chương trình mới với chương trình hiện hành trước đó là các em học sinh chủ yếu quen với cách học theo chương trình cũ, phụ thuộc rất nhiều vào giáo viên, vào những bài giảng về các tác phẩm văn học được dạy và ôn tập trước tại lớp. Học sinh cũng gặp nhiều bỡ ngỡ, lúng túng, mất nhiều thời gian để bắt nhịp chương trình mới. Với định hướng giáo dục "Học đi đôi với hành", bên cạnh các tiết học trên lớp, giáo viên cần đề cao vai trò sáng tạo, các hoạt động thực hành của học sinh. Học sinh sẽ được bồi đắp tình yêu tri thức nói chung và niềm say mê văn chương nói riêng, các em có thêm cảm hứng, động lực, niềm vui khi được học Văn mỗi ngày.

Giáo viên được tự chủ trong việc lựa chọn tác phẩm văn học ngoài SGK để ra đề kiểm tra, đánh giá. Tuy nhiên, đặt ra vấn đề giáo viên cần lựa chọn ngữ liệu phù hợp, có tính giáo dục. Việc sử dụng văn bản ngoài sách giáo khoa vào trong đề kiểm tra sẽ khắc phục tình trạng học sinh chỉ học thuộc bài hoặc sao chép nội dung và giúp học sinh có kỹ năng để phân tích một tác phẩm hoàn toàn mới. Vấn đề này đồng thời cũng đòi hỏi giáo viên phải luôn nâng cao trình độ, tôn trọng, thấu hiểu học sinh để xây dựng đề phù hợp. Đồng thời, luôn đổi mới, sáng tạo trong việc lưa chọn ngữ liệu ra đề đảm bảo đánh giá đúng năng lực học sinh, đảm bảo tính khoa học, độ chính xác cao, phù hợp với tâm lý lứa tuổi và có tính giáo dục".

Thầy Phan Thế Hoài, giáo viên Trường THPT Bình Hưng Hòa, TP.HCM cũng thẳng thắn chỉ ra: "Cách ra đề Chương trình GDPT 2018 môn Ngữ văn hiện nay "trăm hoa đua nở", mỗi trường làm một kiểu. Nhiều trường có đội ngũ giáo viên giỏi, chịu khó học hỏi thì ra được những đề kiểm tra đúng, hay, phù hợp với năng lực học sinh. Ngược lại, không ít trường ra đề kiểm tra còn nhiều sai sót, chưa đáp ứng được việc đánh giá phẩm chất, năng lực học sinh. Có thể liệt kê một số lỗi như: lấy lại ngữ liệu trong sách giáo khoa; ngữ liệu quá dài; nội dung ngữ liệu khó; nguồn trích dẫn không rõ ràng; hệ thống câu hỏi không bám sát yêu cầu cần đạt của chương trình; câu hỏi thiếu logich; đáp án thiếu rõ ràng gây tranh cãi, kể cả đáp án sai…

Để chọn được một ngữ liệu đúng và hay cho đề kiểm tra thì đòi hỏi giáo viên phải đầu tư công sức, thời gian để đọc sách, báo và các tài liệu có liên quan đến bộ môn Ngữ văn. Nhìn chung, ngữ liệu phải có giá trị về mặt thẩm mỹ giá trị giáo dục; dung lượng phù hợp với thời gian làm bài của học sinh; nguồn trích dẫn có độ tin cậy. Muốn làm được điều này, mỗi giáo viên cần chọn được một số ngữ liệu hay phù hợp với đặc trưng thể loại, khi được tổ chuyên môn phân công ra đề thì không bị động. Nếu ngữ liệu dài, khó thì phải lược bớt, chú thích, cung cấp thêm một số thông tin có liên quan để giúp học sinh hiểu được văn bản.

Sau khi kiểm tra, tổ chuyên môn cần tổ chức họp để rút kinh nghiệm về những ưu, khuyết trong việc ra đề để hoàn thiện dần. Giáo viên cần sưu tầm những đề kiểm tra hay của trường bạn, của các địa phương trên cả nước đề có thêm nguồn tài liệu tham khảo dồi dào. Ngoài ra, giáo viên cần đọc kỹ các bài đăng nói về đề kiểm tra Ngữ văn trên các báo để có thêm thông tin khách quan, đa chiều. Đề kiểm tra nào hay thì học tập, đề nào còn "sạn" thì phải tránh".