Độc đáo vợt xúc cá bằng vỏ cây

Tại các huyện miền núi cao Tây Giang, Ðông Giang, Nam Giang (Quảng Nam) và các vùng thấp như các thôn Tà Lang và Giàn Bí (xã Hòa Bắc); thôn Phú Túc (xã Hòa Phú) thuộc huyện Hòa Vang, TP.Đà Nẵng, từ bao đời nay người dân Cơ Tu thường bắt cá từ các khe suối bằng các ngư cụ đan từ… vỏ cây.


Già Đinh Lương (73 tuổi), ở thôn Phú Túc, xã Hòa Phú cho biết: “Vào tháng 6, 7, khi mùa vụ tạm xong, nước suối cạn, phụ nữ Cơ Tu rủ nhau đi bắt cá dưới sông, suối để cải thiện bữa ăn…”. Và ngư cụ để họ bắt cá là loại vợt được đan bằng nhiều loại vỏ cây trên rừng.

Cây bhơnương mọc hoang dã hoặc được trồng trên nương rẫy, có thân nhỏ, dẻo, cao từ 1 - 1,5m, đường kính khoảng 0,5cm. Vỏ cây này có 2 lớp: Lớp ngoài cùng màu xám xanh, lớp thứ hai gồm những sợi nhỏ và được sử dụng lấy sợi. Phụ nữ Cơ Tu chặt cây bhơnương về, dùng dao bóc bỏ lớp vỏ ngoài, còn lại lớp vỏ lụa để lấy sợi. Sợi của cây bhơnương sau khi hong khô, những lúc nông nhàn, chị em thường dùng tay xe những sợi nhỏ lại với nhau trên bắp vế để cho chúng thêm chắc và quấn thành bó để đan dần.

Bà Nguyễn Thị Cảnh (vợ già Lương) khoe một chiếc vợt đan bằng sợi lá dứa (giống dứa bản địa) và cho hay: Người Cơ Tu vùng thấp (Cơ Tu Phương), thường dùng lá cây dứa để lấy sợi đan võng, lưới, làm dây câu cá… nhưng chủ yếu là đan vợt xúc cá.

Muốn đan vợt, phụ nữ thường lên nương rẫy, cắt lá dứa mang về, phơi cho héo, sau đó dùng dao cạo lớp ngoài ở hai mặt lá, chỉ còn lại những sợi tơ trắng. Sau đó, xe những sợi tơ trắng này trên bắp vế để thành sợi tơ lớn hơn và dài hơn cuốn lại thành gùi để dùng dần.

Trước đây, muốn bắt được nhiều cá, người Cơ Tu dùng cách đơn giản nhất là cắt lá ngải (gờ ni), dùng chân đạp nát, sau đó thả trên đầu nguồn (khe nhỏ). Cá bị cay mắt chạy lung tung, bây giờ người ta dùng vợt để vớt. Hoặc là gặp lúc suối cạn, cả làng rủ nhau đi bắt cá, mang theo vợt, giỏ… Họ sử dụng những cái vợt đan bằng vỏ cây để bắt, vớt cá rất hiệu quả.