Kể chuyện làng: Bữa cơm miệt đồng

Được ăn bữa cơm ngọt lành đậm vị quê hương thì còn gì bằng! Đó còn là bữa cơm chắt chiu tình yêu thương của cha má dành cho con cháu, một thời gợi thương, gợi nhớ về mùa vụ, về nếp sống "người nhà quê" nơi miệt đồng vùng Đồng Tháp Mười.

Bữa cơm miệt đồng chẳng có gì ngoài vị ngọt ngào tô canh chua cá linh nấu với rau muống đồng má hái ở sau hè, dậy mùi thơm đĩa tép đồng rang tóp mỡ hành, thoảng mùi chuột đồng xào sả nghệ, cùng đĩa rau đọt nhãn lồng luộc, chấm với nước mắm cá linh má nấu để dành ăn dần trong năm.

Má tôi có thói quen, trong mâm lúc nào cũng có đĩa nhỏ khoai luộc hoặc hấp cơm. Có khi là khoai mì, khoai lang, khoai mỡ hay khoai môn. Để má nhớ thuở cơ hàn, một thời gian khó phải ăn cơm độn khoai. Bữa cơm quê của mỗi nhà mỗi khác, nhà tôi ở đồng xa chợ, nên nhà theo tiêu chí có gì thì ăn nấy.

Vào những ngày mùa nước nổi đổ về, cũng là mùa vụ thu hoạch cá linh của người dân quê. Cá linh là loài cá sống chủ yếu ở vùng nước ngọt, lại được bán rất rẻ, với vài đồng bạc lẻ má tôi đã mua được cả rổ cá linh, còn nhảy đành đạch, tươi ngon.  

Công đoạn sơ chế khá đơn giản, rổ cá linh đem về, má tôi cẩn thận ngâm nước muối, bóc tách phần đầu, phần bụng, rồi chà rửa cho thật sạch, để ráo trước khi cho vào nêm gia vị. Sau khi cá linh khô ráo, má nêm tiêu hành được giã nhỏ, nước mắm vào ướp cá.

Nồi nước trên bếp đã sôi, má tôi thả cá linh vào. Cá linh vừa chín, má cho rau muống đồng vào rắc thêm rau thơm, ớt hiểm cắt lát. Rồi nêm nếm gia vị cho vừa ăn. Bên tô canh chua rau muống đồng cá linh nghi ngút khói, má không quên rót thêm chén nước mắm được ủ từ cá linh dầm thêm vài ba trái ớt hiểm xanh nhà trồng ăn kèm. Chiều biên giới mưa rơi rả rích trên mâm cơm có tô canh chua cá linh rau muống đồng thì còn gì bằng!

Vào thời điểm này nước từ thượng nguồn sông Mê Kông đổ về, cũng là lúc tép đồng, chuột đồng xuất hiện khá nhiều. Được người anh họ hàng cho mớ chuột, tép đồng. Tôi bắt tay làm hai món: tép rang tóp mỡ, chuột xào sả nghệ cay.

Vốn là món ăn dân dã nên cách chế biến cũng không cầu kỳ, phức tạp. Tép mới đem về còn lẫn nhiều bùn và các tạp chất nên tôi phải lựa chọn thật kỹ, cắt bỏ phần đầu, rửa qua nhiều đợt nước cho sạch, để ráo. Băm nhuyễn tỏi và cho tỏi vào chảo phi thơm với dầu ăn và đảo đều.

Đổ tép vào chảo đảo đều tay, lửa vừa cho thêm đường, muối, bột ngọt vào chảo tép và đảo đều. Tiếp tục cho tóp mỡ vào chảo và cho chút xíu nước mắm bỏ sau cùng. Cuối cùng tắt bếp, cho thêm ít hành hương vào chảo tép rang tóp mỡ, cho ra đĩa rắc thêm ít tiêu cay. Món này ăn với cơm trắng hoặc cuốn bánh tráng, rau sống cũng rất "bắt". Giản dị là vậy, mà cũng rất đậm đà khó quên.

Món chuột đồng xào sả nghệ cay là món ăn đặc sản của vùng quê nghèo miền Tây, sau mỗi đợt thu hoạch vụ lúa hè thu xong, cánh đàn ông rủ nhau kéo ra đồng săn bắt chuột. Có khi mấy anh chỉ ra đồng đặt bẫy rồi về đợi sáng hôm sau chèo xuồng ra lấy chuột. Chuột đem về có người thiêu cháy rụi con chuột, có người nhúng sơ chuột qua nồi nước sôi, để lột da chuột.

Cắt bỏ phần đầu, bộ đồ lòng, móng... rửa cho thật sạch. Cắt nhỏ từng miếng cho vừa ăn, rồi để ráo chuột. Ướp chuột đồng với hỗn hợp các gia vị bao gồm: sả, nghệ, ớt, tỏi băm, bột ngọt, muối, đường, tiêu để chuột thấm gia vị trong 30 phút.

Tôi bắc chảo nóng, cho dầu vào để nóng, cho tỏi, sả, ớt phi cho thật thơm rồi rắc chút nghệ băm nhuyễn, kế đến nhanh tay bỏ chuột đã ướp vào đảo đều, rưới thêm chút nước dừa xiêm má trồng sẵn sau nhà. Món ăn dậy mùi thơm, thịt chuột đã chín thì tắt bếp cho ra đĩa. Chỉ riêng món này, "dân nhậu" thứ thiệt nhiều khi "kén chọn" cũng phải gật đầu khen ngon.

Trong những ngày mưa gió thế này, bên mâm cơm miệt đồng còn nghi ngút khói, tô canh chua nóng hổi, chấm những con cá linh vào chén nước mắm dầm ớt hiểm, húp nước canh chua, vị ngọt thanh của rau muống đồng, vị beo béo từ cá linh hòa quyện vào nhau, từng con tép đồng thơm lừng tóp mỡ, mỗi miếng thịt chuột cay nồng của sả, nghệ, ớt kèm đĩa rau đọt nhãn lồng luộc dân dã, cùng khoai lang hấp cơm còn thơm mùi vụ mùa. Tất cả tạo nên hương vị đặc trưng của miệt đồng bưng quê tôi.

Tôi sống ở đồng, tận dụng đất trống do hàng năm lũ về được bồi đắp lượng phù sa màu mỡ nên má trồng đủ thứ trái cây như: mít, chuối, thanh long, chôm chôm, nhãn, mía, đu đủ, dừa... nên hầu như nhà tôi quanh năm không mua trái cây.

Bữa cơm miệt đồng cũng nói lên một điều là người dân thôn quê có cuộc sống vô cùng giản dị. Biết tận dụng và tự hào về sự giàu có bởi sản vật mà thiên nhiên đã ban tặng cho xứ sở dân quê. Cũng như nói lên sự gắn bó của người dân với quê hương của mình. Một nét đẹp rất đời thường, dân dã, bình dị theo cách tự nhiên.