Lễ cầu an, văn hóa tâm linh của đồng bào Khmer

Tuy không phải là ngày lễ lớn nhưng lễ cầu an (Panh Kom San Srok) là loại hình tín ngưỡng dân gian đặc sắc mang nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Khmer vùng sông nước ĐBSCL.



Văn hóa dân gian của người Khmer mang nhiều nét độc đáo, trong đó có tín ngưỡng văn hóa đặc sản lễ hội Panh Kom San Srok. Tín ngưỡng này được xem là một giá trị văn hóa tinh thần của cộng đồng người Khmer nói chung. Bên cạnh việc vui chơi giải trí, hội làng còn có thêm một nghi thức tôn giáo là cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng năm mới được bội thu và cầu cho muôn vật được sống an vui....


Theo quan sát của chúng tôi một số nơi ở Trà Vinh, Sóc Trăng, Bạc Liêu… lễ hội Panh Kom San Srok tổ chức đầy đủ phần Lễ, phần Hội: Lễ bái Tam bảo và thỉnh các sư mở khóa kinh cầu an, nghi thức quan trọng nhất trong ngày lễ, thỉnh Kim thân Phật, lập bàn thờ Bác Hồ, Bái chư thiên cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu…

Để chuẩn bị cho ngày lễ Panh Kom San Srok, vào ngày cuối cùng của Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây, các hương phụ lão trong phum sóc ngồi lại chọn ngày tốt và thông báo cho mọi người biết thời gian và địa điểm tổ chức lễ cầu an.

Trước ngày lễ, ban tổ chức họp bàn cách tổ chức như chi phí bao nhiêu rồi phân công người đi vận động đồng bào đóng góp. Trai tráng trong phum sóc thì tập trung lại chặt cây dựng lều ngoài đồng ruộng để làm nơi tổ chức lễ, còn các bà, các hương thân phụ lão thì lo việc tâm linh: Chuẩn bị bàn thờ phật, nơi dành riêng cho các sư, nơi biểu diễn văn nghệ và các trò chơi dân gian giải trí, đồng thời chuẩn bị hoa đăng, nhang đèn để phục vụ ngày hội.

Nhìn chung, nghi thức lễ hội Panh Kom San Srok là dịp để người dân trong phum sóc gặp gỡ, thăm hỏi sức khỏe, trao đổi kinh nghiệm sản xuất cũng như cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng xanh tốt, vạn vật sinh sôi nẩy nở, phum sóc no đủ lâu bền. Đây cũng là dịp vui chơi, giải trí trước khi người nông dân Khmer bước vào mùa vụ gieo trồng trong nông nghiệp.


Xưa kia, lễ cầu an thường được tổ chức trong hai ngày đêm, bao gồm các nghi thức như: Thỉnh các vị sư đi sớt bát theo từng hộ gia đình để cầu siêu, cầu an cho cho gia đình được mạnh khỏe, hạnh phúc; thỉnh chư thiên, mời các vị sư đọc kinh cầu an, để tế các vị thần bảo vệ đất đai và làm lễ gọi hồn lúa để cầu cho mùa màng được bội thu; cuối cùng là nghi thức thả đèn gió để mong ước nhiều điều may mắn, suôn sẻ, an vui đến mọi nhà...


Trong những ngày diễn ra lễ cầu an, ngoài cúng theo phong tục, bà con còn tổ chức biểu diễn văn nghệ và các trò chơi dân gian giải trí mang đậm nét văn hóa của dân tộc Khmer trong phum sóc. Ngày nay, lễ cầu an của đồng bào dân tộc Khmer Nam bộ đã được lược bớt những nghi thức rườm rà, tốn kém nhưng nhìn chung vẫn giữ được nét truyền thống đặc sắc của đồng bào Khmer.


Tín ngưỡng dân gian lễ hội Panh Kom San Srok không thể thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần, tâm linh của người Khmer, mang nhiều giá trị văn hóa truyền thống của người Khmer, thể hiện niềm tin của con người vào thiên nhiên, thể hiện tính cộng đồng cao là yếu tố liên kết, tập hợp cư dân trong phum sóc.

Thông qua thời gian cộng cư sinh sống, giao lưu văn hóa với người Việt, người Hoa nên lễ hội có sự tham gia của toàn cộng đồng, thể hiện tính cộng đồng cao, là sợi chỉ kết nối 03 dân tộc Kinh – Khmer – Hoa lại với nhau. Đây cũng được xem như là một di sản văn hóa phi vật thể nên cần phải bảo tồn, tôn tạo và phát huy.