Món bánh khẩu của người Thái ở Mường Lay của Điện Biên làm như thế nào mà vạn kẻ mê?

Thị xã Mường Lay (tỉnh Điện Biên) nằm bên lòng hồ thủy điện Sơn La. Trước đây, thị xã Mường Lay là thủ phủ của tỉnh lai Châu (cũ) với phần lớn là đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Phụ nữ Thái ở thị xã Mường Lay từ lâu đã được biết đến với đôi bàn tay khéo léo đã tạo nên loại bánh khẩu xén thơm ngon đặc trưng mà không nơi đâu có được. 

Từ món ăn đặc trưng vào ngày Tết của người dân Mường Lay, khẩu xén nay đã trở thành sản phẩm OCOP và được người tiêu dùng ưa chuộng. Bánh khẩu xén được sản xuất nhiều nhất và ngon nhất là ở xã Lay Nưa của thị xã Mường Lay.

Khẩu xén là loại bánh như bánh phồng tôm nhưng chắc và dai hơn. Bánh được làm từ hai loại nguyên liệu là gạo nếp hay củ sắn tươi. Sau khi nấu chín sẽ được giã, xay thành bột, cho thêm trứng gà, đường hoặc muối để thêm phần gia vị cho bánh. 

Sau đó, những người phụ nữ khéo tay sẽ dùng con lăn để dàn bánh thành miếng mỏng to mang đi phơi trong bóng râm đến khi bánh se lại rồi cắt thành từng miếng nhỏ theo hình thù tùy ý. 

Bánh khẩu xén làm từ gạo nếp cẩm có màu đen, gạo nếp nương có màu trắng, pha thêm gấc để có màu vàng, thêm màu của cây cơm nếp để có màu tím... Đậm đà hơn là bánh khẩu xén làm từ sắn tươi, loại sắn nạc chỉ có ở thị xã Mường Lay thì có vị đặc trưng, thơm ngon vô cùng, ai thưởng thức qua một lần đều nhớ mãi.

Bà Lò Thị Miền, xã Lay Nưa, thị xã Mường Lay cho biết: Bánh Khẩu xén đặc trưng cho người dân tộc Thái ở Mường Lay nói chung từ xưa đến nay. Đây là bánh của ông cha truyền nghề để lại. 

Trước đây chúng tôi chỉ làm để cúng dịp lễ, tết. Sau đó các bạn ở khắp nơi đến thăm Mường Lay và ăn bánh khẩu xén thì khen ngon nên chúng tôi thành lập các cơ sở sản xuất bánh cung cấp ra thị trường.

Trong những năm gần đây, bánh Khẩu xén không chỉ là món ăn đặc trưng của đồng bào dân tộc Thái ở Mường Lay mà đã trở thành sản phẩm hàng hóa trên thị trường được đông đảo người dân ưa thích. 

Nắm bắt được điều này, chính quyền các cấp ở thị xã Mường Lay đã thành lập Hợp tác xã và các mô hình làm bánh khẩu xén theo hình thức liên kết sản xuất, để gắn kết các hộ dân làm khẩu xén đơn lẻ vào hoạt động có tổ chức nhằm nâng cao chất lượng sản phẩm.

Ông Lưu Văn Hoan, Giám đốc Hợp tác xã Lay Nưa, thị xã Mường Lay chia sẻ: Thực hiện chuyển đổi Hợp tác xã, được UBND thị xã tạo điều kiện giúp đỡ thì đến nay cơ bản Hợp tác xã đi vào hoạt động ổn định. 

Trong đó sản xuất bánh Khẩu xén vừa qua cũng được công nhận sản phẩm OCOP đến nay cũng mang thu nhập cho các thành viên ổn định. Thời gian tới chúng tôi sẽ tổ chức quy mô thêm các số thành viên để mở rộng quy mô bán ra thị trường.

Hiện nay, Hợp tác xã Lay Nưa có hơn 20 thành viên. Vào mùa sản xuất, mỗi ngày 1 hội viên Hợp tác xã Lay Nưa có thể làm từ 10 – 15kg bánh, giá bán tại nhà khoảng 30.000 đồng/kg tùy vào loại bánh. Nghề làm bánh khẩu xén đã tạo công ăn việc làm và nâng cao thu nhập cho người dân ở thị xã Mường Lay.

Ông Mai Văn Tài, Chủ tịch UBND xã Lay Nưa, thị xã Mường Lay tâm sự: Trong thời gian tới định hướng của xã cũng như các cấp chính quyền sẽ phát triển mở rộng quy mô sản xuất với chế biến sâu hơn. Ở đây bà con nhân dân trong Hợp tác xã vẫn chỉ sản xuất chế biến thô, còn định hướng sắp tới chúng tôi sẽ chế biến sâu hơn thành những sản phẩm tiện lợi và khi người tiêu dùng có thể sử dụng được ngay thì nó sẽ nâng tầm sản phẩm bánh Khẩu xén.

Từ món ăn cổ truyền trong những ngày Tết của đồng bào Thái ở thị xã Mường Lay, bánh Khẩu xén đã trở thành một món ăn mang đậm nét văn hóa ẩm thực độc đáo và hấp dẫn của tỉnh Điện Biên. Không những thế, khẩu xén ngày nay đã trở thành hàng hóa giúp cho phụ nữ Thái ở Mường Lay có việc làm, có thêm nguồn thu nhập nhờ đôi bàn tay khéo léo của mình.