Một quy trình phòng cháy mới: Tại sao không?

Khi học lái xe, điều luật nói về sự ưu tiên khi nhiều xe diện ưu tiên cùng qua phà, cầu hoặc vùng bị hạn chế giao thông, học viên phải chọn lựa giữa những xe Cứu hoả, Cứu thương, Hộ đê… Câu trả lời tuyệt đối đúng sẽ là: Cứu hoả!

Tối 16/6/2024, lại thêm 4 mạng người nữa ra đi trong một vụ hoả hoạn ở Hà Nội cho thấy, việc tìm kiếm, hình thành, vận hành một quy trình chống cháy ở đô thị chưa được ưu tiên ngay từ khâu quy hoạch đô thị, lực lượng, cách làm việc sao cho nhanh nhất, tốt nhất.

Một tháng sau vụ cháy kinh hoàng ở Trung Kính (Hà Nội) và hơn nửa năm sau vụ cháy nghiêm trọng ở chung cư mini ở Khương Đình Quận Thanh Xuân, thêm vài vụ cháy lớn nhỏ ở Hà Nội trong tháng 4 - tháng 5 năm nay, một phường ở Hà Nội thành lập sáu tổ kiểm tra liên ngành để kiểm tra việc phòng cháy chữa cháy.

Đợt kiểm tra đã chỉ ra hơn 200 trong 600 địa chỉ thuộc dạng tiềm năng để chấn chỉnh. Một dòng tin nghe rất thuận tai sau kiểm tra là: "Nguyên nhân chính là do các hộ dân chưa hiểu quy định về phòng cháy chữa cháy"…

Chỗ này cho thấy trách nhiệm của những cơ quan hữu trách là phải chỉ ra cho họ thấy cái hôm nay họ chưa thấy. Nhưng việc này chưa ổn. Xin tạm lướt qua cách đặt vấn đề về trách nhiệm.

Hãy bắt đầu bằng một tổng quan: Quy hoạch đô thị cần làm như thế nào hướng tới việc tạo điều kiện cho cứu hoả khi hữu sự. Với những vùng như là sự đã rồi, khắc phục, cải tạo như thế nào để lực lượng cứu hoả tiếp cận nhanh nhất?

Năm 2003, khi viết về nạn buôn bán đất nông nghiệp dạng "xôi đỗ" trong các đô thị (Bài viết "Buôn bán đất nông nghiệp ở đô thị" bài ngày được báo Văn nghệ Hội Nhà văn VN tặng giải thưởng), tôi đã khảo sát 9 quận ở TP.HCM như quận Hóc Môn, quận 12, Bình Tân, Thủ Đức cũ… mới xem xét sơ sơ thì có tới hơn 200 km đường vào các khu dân cư có từ 200 căn hộ trở lên, là loại đường tạm gọi là "bất khả dụng cứu hoả".

Thường đường có rộng cũng chỉ dưới ba mét. Qua sử dụng tuỳ tiện, người dân lấn ra bằng nhiều hình thức, nhiều vật cản, nếu có cháy xe ứng cứu không thể vào được!

Cho đến nay, nếu công tác PCCC của các thành phố lớn như Hà Nội hay TP.HCM thực sự cần một tài liệu đại thể như là "Bản đồ chi tiết những khu vực phương tiện cứu hoả chính quy khó tiếp cận khi có cháy" của các quận thì chắc vẫn chưa có. Nếu có, nó sẽ là công cụ vô cùng hữu dụng để lực lượng CS PCCC lên những kế hoạch, phương án dự phòng tốt nhất.

Giờ xem đến tính khoa học của Quy trình phòng chống cháy. Những quy định hiện hành có nội dung xoáy mạnh vào phần… nội thất căn nhà, nghĩa là cứu hỏa chủ động ngay từ nơi xảy ra cháy.

Điều này không sai nhưng ta thử hình dung: Một gia đình chấp hành khá tốt các quy định nhưng do điện đóm chập cháy khi cả nhà đi làm, cửa ngõ kiên cố, những gia đình kề cận vào giờ làm cũng vắng vẻ hoặc còn đó lực lượng già cả, trẻ nhỏ ít va chạm thì sao, liệu họ có khả năng phòng và dập lửa khi xảy ra hỏa hoạn?

Tiếp đến ta thấy, việc phòng cháy hiện nay ngoài những quy định nặng về tính hình thức như tại những khu chung cư chẳng hạn, có khi vài trăm hộ dân khó có thể thấy một đợt sinh hoạt để cán bộ Cảnh sát Phòng cháy hoặc MTTQ, Chuyên gia phổ biến, tập huấn cho mọi người cách làm hữu hiệu nhất. Hoặc nếu có thì người dân lại tham gia một cách thờ ơ, miễn cưỡng, người có người không và không làm tới nơi tới chốn. Cái này cần đưa vào luật định và nếu người dân không tham gia, như một vi phạm hành chính phải xử lý.

Chưa kể, việc tập huấn cứu hoả cũng cần phải cải tiến, thay đổi lại cho thực tế hơn, hữu dụng hơn. Như hiện này, thường việc diễn tập PCCC chỉ là việc làm của CS PCCC trong một khu vực khá rộng rãi, thuận tiện như các khu Chung cư cao tầng, đông dân nhưng thường là những khu cũng khá hiện đại và mới. 

Nên có những buổi diễn tập tại những chung cư chật hẹp, loại cũ xây dựng từ những năm 90 thế kỷ trước, hoặc những nơi ngõ ngách chật chội như phố cổ, để từ đó có những phương án PCCC phù hợp với địa bàn...

Về việc cấp báo, thường trông chờ vào cuộc gọi của ai đó, rồi triển khai mà việc triển khai là của cơ quan chức năng, ngay ở cộng đồng sát điểm cháy nhưng ở những phương hướng khuất nẻo, có thể vẫn chưa hay biết.

Xin nêu một ví dụ, thay những thứ phương tiện câu nệ vào công nghệ, ở mỗi khu phố có một cái kẻng, một còi điện công suất lớn và một người có trách nhiệm nổi báo động đã quy ước khi có cháy thì sức lan toả, cấp báo hay hơn.

Thứ nữa là cung cách thanh kiểm tra.

Sau sự cố là kiểm tra, kiểm tra và kiểm tra, sau đó vài tuần tình hình lại yên ắng trở lại và lại chờ một vụ khác, cách này xem ra không mấy bền vững.

Hiện có những điểm, có thể là phường hồn nhiên cho xây những vật cản kiên cố để… chống xe tải ngay lòng đường. Ngoài đường phố, những "tổ hợp" dây diện siêu rắc rối, tiềm năng của cháy nổ vẫn lơ lửng. Khi xe cứu hoả đến là bất lực!

Chúng ta đã quá quen với việc cứ sau một sự cố tai nạn giao thông, lao động, cháy nổ là có một đợt kiểm tra khá… rộn rã, tích cực. Xong tình hình lại… ổn định như cũ.

Nay đã đến lúc bàn tới những quy trình kiểm tra mà nội dung của đợt kiểm tra đó phải có tính hiệu quả và những hiệu ứng bền vững.

Những lĩnh vực nào đó còn có "dung sai" về thời gian để siết chặt kỷ cương, nhưng riêng công tác phòng cháy chữa cháy thì phải đổi mới ngay, không thể chần chừ được vì càng chần chừ, lần lữa, càng có thêm những hậu quả đau xót, hệ lụy khó tưởng tượng.