Thủy điện "2 lần vỡ đập" lại rục rịch “tái khởi động”?

Nỗi sợ không thể nguôi quên

Đã hơn 2 năm từ ngày thủy điện Ia Krel 2 vỡ đập lần hai, người dân các làng Mook Đen 1, Mook Đen 2… xã Ia Dom vẫn chưa quên hình ảnh khủng khiếp lúc “bom nước” mang tên Ia Krel 2 vỡ đập. Vườn tiêu, nương sắn, rẫy cao su phút chốc chìm nghỉm trong bể nước. Mồ hôi, công sức đổ xuống  chưa kịp thu hoạch đã tan theo dòng nước. May mắn là sự cố chưa gây thiệt hại về người!

Đập thủy điện Ia Krel 2 vỡ lần 2 năm 2014. Ảnh: Lê Kiến

Những người thoát chết trong con nước dữ đến nay vẫn chưa hết hãi hùng…Bà Rmah Cheng (làng Mook Đen 2) kể: Từ xưa đến giờ chưa bao giờ bà trải qua nỗi khiếp hãi như vậy. Từ xa đã nghe tiếng nước đỗ ầm ầm. Lúc đó khiếp quá chỉ biết bồng con nhỏ cùng cả nhà 9 người rời khỏi chòi chạy lên núi trốn, đến chiều tối nước rút mới xuống núi được. Nếu chậm trễ một chút thì đã chết. Người thì không sao nhưng tất cả đồ đạc đều bị mất sạch, ngay cả căn chòi rẫy cũng bị nước cuốn đi... Bà Cheng cho biết sự cố vỡ đập khiến gia đình bà bị thiệt hại gần 2 ha lúa, mì và điều; được đền bù 2 lần 90 triệu đồng. “Mình không muốn họ làm thủy điện. Thủy điện mà vỡ nữa thì biết lấy gì mà ăn”, bà Cheng nói.

Không riêng bà Cheng, thông tin thủy điện Ia Krel 2 rục rịch xin xây dựng trở lại đã khiến nhiều người dân làng Mook Đen 2 xôn xao, lo lắng. Chị Siu Bép cho biết: Sau đợt vỡ đập lần trước, nhiều diện tích đất rẫy bị xói mòn, đất bạc màu trồng cây không lên nổi. Giờ nghe thủy điện làm lại bà con rất lo. Tiếng là bà con được đền bù nhưng họ làm chậm hoặc đền bù chưa thỏa đáng... Còn anh Rơ Châm Phố - Trưởng thôn Mook Đen 2 thì nói chắc nịch:  Hễ nhắc tới thủy điện là bà con lại bức xúc. Không ai muốn họ xây dựng thủy điện. Theo quan điểm của tôi thì không cho thủy điện làm lại. Lỡ bể đập lần nữa thì chết bà con…

Theo quan sát của PV, hiện lòng hồ thủy điện Ia Krel 2 đã được người dân trồng hoa màu. Nếu thủy điện được xây dựng lại thì hàng trăm ha đất này  lại sẽ bị thu hồi. Như vậy qũy đất sản xuất của người dân cũng bị thu hẹp. Mặt khác nguy cơ “bom nước” qua 2 lần vỡ đập khiến lòng dân bất an. Hơn nữa thủy điện này công suất chỉ 5,5MW thì lợi ích kinh tế đáng bao nhiêu ?

Cơ quan chức năng nói gì?

Liên quan đến vấn đề này, UBND tỉnh Gia Lai đã có văn bản chỉ đạo gửi các sở, ban ngành liên quan để “lấy ý kiến thực hiện dự án thủy điện Ia Krel 2” làm cơ sở xem xét, quyết định. Trong đó, trực tiếp giao Sở Công thương chủ trì phối hợp với UBND huyện Đức Cơ lấy ý kiến bằng văn bản các sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Nông nghiệp, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Thường trực HĐND huyện và Ban Thường vụ Huyện ủy về “thống nhất hay không thống nhất việc tiếp tục triển khai đầu tư dự án”. Đồng thời, tổ chức họp, lấy ý kiến của người dân có đồng ý hay không. Theo đó, UBND tỉnh yêu cầu Sở Công thương và UBND huyện Đức Cơ nghiêm túc thực hiện và báo cáo kết quả trước ngày 22.8./2016.

Hàng trăm ha hoa màu của dân bị hư hại do thủy điện. Ảnh: Lê Kiến

Trao đổi về vấn đề này, Sở Công thương Gia Lai cho biết: Hiện việc Sở đang lấy ý kiến các bên liên quan, chưa hoàn tất nên chưa có văn bản cụ thể tham mưu cho tỉnh. Do đó, chưa thể cung cấp thông tin gì cho báo chí…

Về phía chính quyền địa phương, ông Võ Thanh Hùng – Chủ tịch UBND huyện Đức Cơ nói: Về mặt chủ trương thì UBND huyện thống nhất cho thủy điện Ia Krel 2 xây dựng trở lại. Bởi phía chủ đầu tư có cam kết bảo đảm an toàn về kỹ thuật và không gây khó khăn cho người dân. Những thiệt hại do sự cố lần trước cũng đã đền bù cho dân. Mặt khác người ta đã đầu tư vào đây rất nhiều rồi, giờ họ thực hiện đầy đủ mọi thủ tục thì địa phương cũng tạo điều kiện cho người ta làm. Hiện, huyện đang chờ tổng hợp ý kiến từ Ban thường vụ Huyện ủy để gửi lên tỉnh…

Câu hỏi đặt ra: “Có nên xây dựng thủy điện Ia Krel 2 hay không?”. Theo PGS. TS Lê Anh Tuấn – Phó Viện trưởng Viện biến đổi khí hậu (Trường Đại học Cần thơ): Thủy điện mà đã gây ra sự cố, muốn xây dựng trở lại cần có hội đồng khoa học đánh giá một cách toàn diện mức độ an toàn, rủi ro… để từ đó dự báo những nguy cơ trong tương lai. Nếu rủi ro thì ở mức độ nào, không có công trình nào an toàn 100% cả. Ngoài ra cần phải lấy ý kiến của cộng đồng – nơi chịu ảnh hưởng trực tiếp của thủy điện. Không phải gây ra sự cố xong rồi đền bù là được mà cần xem đơn vị này có năng lực hay không. Theo quan điểm của tôi thì không cho làm vì công trình này đã mắc lỗi nhiều lần…".

Xét về mặt tác động, PGS. TS Bảo Huy – Khoa Nông lâm (trường Đại học Tây Nguyên) cho rằng: "Nhìn chung, chúng ta đang hỗn loạn thủy điện vừa và nhỏ, làm thủy điện tràn lan, thiếu đánh giá toàn diện các mặt tác động về môi trường, sinh kế của người dân. Nếu xây dựng thủy điện mà ảnh hưởng đến sinh thái, sinh kế của người dân thì càng nên cân nhắc, có nên phát triển thủy điện hay không. Khi làm thủy điện thì phải đặt trong bối cảnh của xã hội chứ không phải vì lợi ích nhỏ từ một vài KW điện hay lợi ích doanh nghiệp mà làm bằng mọi giá. Bởi có những thứ đã mất đi thì không thể lấy lại được".