Cá ngạnh ở Quảng Ngãi, nước mặn, nước ngọt, nước lợ đều sống, nấu với măng chua ngon bá cháy

Những cơn mưa dông mùa hè rào rào đổ xuống cũng là mùa cá ngạnh mang bụng trứng căng tròn theo đàn ngược dòng tìm chỗ đẻ.

Chiều nay ra chợ thấy mấy bà nội trợ giành nhau mua chậu cá ngạnh, chợt thấy nhớ da diết ngày còn nhỏ ở quê, mẹ thường thết đãi cả nhà món canh chua cá ngạnh nóng hổi, thơm lừng, thanh mát ngày hè.

Cá ngạnh có tên gọi khác là cá gai hay cá chốt, thuộc loại cá da trơn, thịt mỏng, thoạt nhìn giống cá trê vì có râu quanh miệng. Chúng có 3 chiếc ngạnh sắc nhọn, là loài khá nhỏ con, chỉ to bằng ngón tay người lớn. Mỗi ký cá ngạnh có đến hơn 30 con.

Chị bán cá tên Thu, ngụ ở thôn Diêm Điền, xã Tịnh Hòa (TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi) cho hay: Cá ngạnh có quanh năm, nhưng nhiều nhất là từ tháng tư đến tháng mười âm lịch. 

Cá ngạnh có thể sống ở trong các môi trường khác nhau, nước ngọt, nước lợ và nước mặn, từ ao hồ, ruộng đồng đến sông.

Hằng ngày, từ lúc 9 giờ sáng đến 3 giờ chiều, vợ chồng chị Thu đi giong thuyền thả lưới gõ trên sông Diêm Điền. 

Đầu tiên thả cán lưới, đến khi nào tấm lưới được đánh hết xuống, cho thuyền ra xa giàn lưới vài ba chục mét cầm dầm đánh xuống nước khấy động phát ra tiếng gõ, làm cho cá chạy và mắc vào lưới.

Cá ngạnh hay còn gọi là cá chốt.

Sau khi gõ, đập nước, vợ chồng chị Thu cho thuyền lần theo hàng phao xem nổi trên mặt nước đã thấy những chú cá tươi rói, nhảy đành đạch vùng vẫy. Và mùa này, cá mắc lưới nhiều nhất ở sông Diêm Điền là cá ngạnh.

Cũng giống như nhiều loại cá khác, cá ngạnh cũng có tập tính sinh sống theo bầy đàn. Chúng rất thích những dòng nước mát, chính vì thế chúng thường tụ tập ở nơi có dòng nước chảy. Những cơn mưa dông mùa hè rào rào đổ xuống cũng là mùa cá ngạnh mang bụng trứng căng tròn theo đàn ngược dòng tìm chỗ đẻ.

Vậy nhưng, gỡ cá mắc câu phải có “nghề”. Tuy nhỏ con nhưng nó là “sát thủ” ở vùng sông nước nhờ nó có “vũ khí” là 3 cái ngạnh sắc bén. Nếu không cẩn thận vướng phải ngạnh đâm vào tay rất độc, đau buốt.

Cá ngạnh rất rẻ, mua về làm được nhiều món như: nướng, kho nghệ, khó tiêu lá gừng, nướng, nhưng ngon nhất vẫn là nấu canh chua với măng. Thịt cá ngạnh vừa chắc vừa thơm ngon.

Đầu tiên mua cá về cắt bỏ ngạnh cá, làm sạch ruột, giữ nguyên hai buồng trứng căng tròn vàng ươm dưới bụng vì đây là thành phần ngon nhất của của cá ngạnh. Cho chúng vào chậu bỏ thêm nắm muối hạt xóc đều cho sạch nhớt, rồi rửa lại bằng nước lã đến khi hết nhớt.

 Cá ngạnh nấu canh chua với măng. Cá ngạnh hay còn gọi là cá chốt là loại cá ngon.

Việc chế biến canh chua cá ngạnh măng tương đối đơn giản. Ướp cá với nước mắm, bột ngọt. Chỉ cần đun sôi nước lã, đổ cá ngạnh vào nấu sôi bỏ măng vào nấu sôi. Các bà nội trợ chỉ cần gia thêm một ít dầu, mắm, muối, bột ngọt, tiêu, ớt, lá ngỗ, hành, ngò... là đủ.

Cũng như tất cả món cá khác, canh chua cá ngạnh dùng khi nóng mới ngon. Mùi thơm béo ngậy của cá, mùi thơm của măng tươi, hành, ngò, vị cay của ớt, dậy lên mùi thơm đậm đà quyến rủ, là món ẩm thực dân dã thấm đẫm hương vị quê nhà...

Những trưa hè oi ả mà được thưởng thức mâm cơm cùng bát canh chua cá ngạnh măng giang nóng hổi, húp miếng canh chua, gắp con cá ngạnh, chấm thêm tí mắm, thanh mát thì thật không gì bằng.

Ngày xưa đến mùa sinh sản, cá ngạnh nhiều vô kể, bán đầy chợ. Bây giờ không còn như trước, nhưng với những người con sinh ra từ làng quê như chúng tôi, cá ngạnh là một loài cá rất đổi thân thuộc như bao loài cá khác như: cá rô, cá bống, cá tràu (cá lóc)…

Mùa cá ngạnh lại chợt nhớ câu ca “Măng giang nấu cá ngạnh nguồn. Anh ăn cho mát anh thương vợ nhà". "Măng giang nấu cá ngạnh nguồn. Ðến đây nên phải bán buồn mua vui".