Cái cò cái vạc cái nông

“Cái cò cái vạc cái nông/ Sao mày dẫm lúa nhà ông hỡi cò? Không không tôi đứng trên bờ/ Mẹ con cái vạc đổ ngờ cho tôi…”. Lời buộc tội cũng nhẹ nhàng như trách mắng đứa con. Chị cò bị đổ oan (thực ra thì cũng chẳng oan tí nào), nên xin sự công bằng. Cò dẫm lúa ban ngày nên bị bắt quả tang, còn vạc thì đi ăn đêm, sáng ra đang ngồi rỉa cánh "vô can" bên bờ ruộng. Bức tranh quê làm ta nhớ lại rất nhiều điều...

Nhiều khi tôi tự hỏi: những chuyện này từ đâu đến? Do đâu? Và chúng sẽ đưa ta về đâu? Những con cu gáy ru giấc ngủ trưa cho làng mạc hầu như đã biến mất vì bị săn bắt, bắn giết lấy thịt. Những đàn cò, đàn vạc từng vỗ cánh bay qua ngàn năm lịch sử vui buồn với người nông dân Việt nay cũng thưa dần.

Mấy con tê giác một sừng cuối cùng của trái đất đã phải chui lủi sống khốn khổ trong rừng Cát Tiên cũng không yên. Và đàn chúa sơn lâm từng là kẻ canh giữ rừng thiêng cho xứ sở hết lụt rồi bão vùng nhiệt đới này đang bên bờ tuyệt diệt.

Người Việt ngày xưa không như thế. Người Việt ngày xưa không tàn ác với súc vật, với chim muông, cả với dã thú. Cha ông chúng ta biết mai táng cá voi, gọi con cọp là ông Ba Mươi, với sợ hãi đã đành nhưng cũng cả với sự kính trọng vị chúa sơn lâm rừng thẳm. Cha ông chúng ta gọi cái cò, cái vạc, cái nông, âu yếm như con như cái trong nhà. Tôi đã từng bơi bên cạnh những con thiên nga trong lòng hồ Balaton. Tôi cũng đã bẻ vụn bánh mì cho mấy con ngỗng trời hạ cánh xuống bãi cỏ trong vườn thú Lyon ở Pháp.

Những chuyện này từ đâu đến? Chắc chắn không phải vì đói mà ăn thịt chim gáy. Những kẻ rang muối rùa vàng (mỗi con giá bằng một con trâu khoẻ mạnh) không phải vì nghèo. Không! Những chuyện này đến từ ý thức văn hóa suy đồi. Mà đã suy đồi văn hóa thì không biết bao giờ mới gỡ lại được.

Nguyễn Quang Thân