Căn cước công dân gắn chip: Cần cải cách từ ngành công an

Tuần nay khu dân cư tôi ở bỗng trở nên nháo nhào, câu cửa miệng hỏi nhau không phải là "Có khỏe không" như thông lệ, mà là "Đã đi làm căn cước công dân chưa?".

Câu chuyện có lẽ không trở thành tâm điểm khi ngày 15/3, bà tổ trưởng dân phố đến từng nhà thông báo: Công an hộ khẩu làm căn cước công dân chíp điện tử mới cho người dân trong tổ đến hết ngày 19/3. Mọi người từ 14 tuổi trở lên mang CMTND, hộ khẩu ra hội trường UBND phường, công an hộ khẩu sẽ làm đến 23 giờ. Sau thời gian trên, ai chưa làm thì lên quận, lên thành phố. 

Thông báo của bà tổ trưởng dân phố như một mệnh lệnh, tạo sự phấn khích trong  toàn khu phố. Không phấn khích sao được khi  "mã số định danh" mới được giới thiệu là vô cùng tiện lợi, tích hợp tới 22 tiện ích, loại bỏ rất nhiều giấy tờ thủ tục hành chính. Thế nên cái hạn "hết ngày 19/3" đã khiến dân phố tôi ùn ùn kéo đến chật cứng hội trường UBND phường.

Sự hồ hởi mong được cầm cái căn cước điện tử gắn chíp đầy tiện dụng ấy vừa bùng lên đã bị dội ngay gáo nước lạnh. Người đông đến ngộp thở. Đã có không ít tiếng thở dài ngao ngán vì sự chờ đợi vạ vật chờ đến lượt để được chụp ảnh, lăn tay.  

Bố tôi – ông già hơn 80 tuổi lọ mọ chống gậy dắt cháu 2 lần ra phường để làm căn cước công dân  nhưng cả 2 lần đều không lấy được số xếp lượt. Về đến nhà, ông quẳng gậy đánh thượt và tuyên bố: Tao chả đi đâu cả, tao không làm nữa. Còn bản thân tôi cũng giống như hàng triệu nhân viên công sở khác, ngày phải đến cơ quan làm việc. Mấy ngày nay đều tranh thủ lúc hết giờ làm việc, ra phường để làm căn cước công dân thì đều… hết số. Để "có số" chắc phải xin nghỉ việc để đến xếp hàng.

Ông hàng xóm tôi, hộ khẩu trước kia ở Hà Tĩnh, về già theo con cháu ra Hà Nội, nhập khẩu theo con. Chứng minh thư nhân dân, hộ khẩu  của ông chỉ có mỗi dòng ghi năm sinh mà không có ngày tháng. Giấy khai sinh cũng thất lạc chẳng còn. Ông đi làm căn cước công dân được cán bộ công an hướng dẫn ra phường xin xác nhận ngày tháng sinh, cho đủ thông tin. Đến phường, cán  bộ tư pháp nói ông phải về nơi sinh, phường không biết ông sinh ngày nào. Ông lại khăn gói quả mướp, dậy sớm bắt xe về lại quê cũ. Cán bộ xã sau một hồi  lục tung hồ sơ cũng không tìm thấy ngày tháng sinh của ông nên không có căn cứ xác nhận. Ông hỏi quanh, chả nơi nào giúp được vì ông không đủ hồ sơ. Ông thẫn thờ: Không có căn cước công dân, ông sẽ chả có gì chứng minh được ông là ai? 

Còn nhớ, trên Hội trường Quốc hội ngày 16/6/2020 khi thảo luận về Luật Cư trú, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm đã phát biểu sẽ phấn đấu hoàn thành cơ bản cấp căn cước công dân cho ít nhất 50 triệu người trước ngày 1/7/2021. Có lẽ vì cái hạn 1/7/2021 nên áp lực đã đè xuống xã hội. Lực lượng công an khắp các địa phương cũng đã căng hết sức mình, làm việc thâu đêm suốt sáng, tổ chức cả những đội, xe lưu động để phục vụ người dân nhưng tình hình đến nay vẫn chưa hạ nhiệt.

Việc cấp mới căn cước công dân mã số điện tử là hoàn toàn phù hợp với xu thế công nghệ hiện nay, lực lượng công an đã rất nhiệt tình tận tâm phục vụ người dân nhưng cách thức tiến hành trong thời gian quá gấp gáp, đi kèm với các thủ tục hành chính bắt buộc, chưa được cải tiến đã gây nên sự ùn ứ gây bức xúc cho người dân.

Cách đây chưa lâu, khi cấp căn cước công dân 12 số, Công an TPHCM đã thực hiện thủ tục online hết sức hiệu quả. Người dân chỉ cần vào trang thông tin của công an Thành phố, nhập đầy đủ thông tin theo hướng dẫn, sau đó nhận lịch hẹn thời gian đến cơ quan công an chụp ảnh, lăn dấu vân tay, hoàn thiện hồ sơ thế là xong. Tấm căn cước công dân được gửi đến tận nhà.

Lần này, có vẻ sự chuẩn bị về công nghệ và phương pháp thực hiện vẫn chưa hoàn hảo nên người dân bắt buộc phải đến trực tiếp khai báo, tạo ra sự quá tải cho cả người dân lẫn lực lượng công an.

Thay căn cước công dân mới tích hợp chíp điện tử là một bước đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính. Nó tạo ra cơ hội để xây dựng kho dữ liệu công dân điện tử. Sự cải cách ấy sẽ là rất hoàn hảo nếu như lực lượng công an  thực hiện cải cách hành chính từ chính việc cấp thẻ căn cước mới. Nếu lực lượng công an áp dụng được việc khai báo online như  Công an TPHCM đã từng làm hoặc phát tờ khai về đến từng hộ gia đình để các hộ tự khai trước và xếp lịch cho từng tổ dân phố đến chụp ảnh, lăn dấu vân tay, hoàn thiện hồ sơ chắc chắn sẽ tiết kiệm được hàng chục triệu  giờ đang lãng phí do người dân không phải mất công đi lại, chờ đợi và bức xúc.

Cải cách hành chính, cắt giảm thủ tục hành chính là một khoa học về quản lý, đòi hỏi người thực hiện phải có những nghiên cứu thực sự khoa học để áp dụng. Quyết tâm chính trị là cần thiết nhưng chỉ dựa trên sự nhiệt tình thôi thì chưa đủ.