Giảm thuế xăng dầu: Chọn ổn định ngân sách nhà nước hay chọn cứu dân?

Theo lý giải của Bộ Tài chính, xăng là nhiên liệu gốc hóa thạch, không tái tạo, cần phải sử dụng tiết kiệm, nên theo thông lệ quốc tế luôn thuộc đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Vậy nhưng, đây có thật sự là lý do chính hay chỉ vì mục đích khác, đó là ổn định nguồn thu ngân sách? Bởi, giảm thuế xăng dầu đồng nghĩa tác động trực tiếp đến thu ngân sách, phải thay đổi dự toán thu. Hơn ai hết, Bộ Tài chính rất "ngại" thay đổi số thu thuế từ xăng dầu vốn đang dễ dàng, nếu thay đổi không biết sẽ bấu víu, cấu véo vào chỗ nào được.

Theo dự toán thu ngân sách Nhà nước năm 2022 Quốc hội giao cho Bộ Tài chính, số thu Thuế tiêu thụ đặc biệt các loại (bao gồm cả xăng dầu, xe ô tô, hàng hoá chịu thuế) là hơn 27.200 tỷđồng. 

Trong đó dữ liệu mới nhất của Bộ Tài chính cho thấy số thu Thuế tiêu thụ đặc biệt xăng dầu 5 tháng đầu năm 2022 khoảng 6.503 tỷđồng.

Với xu hướng tăng của giá dầu thô, dự tính thu từ thuế tiêu thụ đặc biệt xăng dầu có thể đạt ngưỡng từ 9.000 đến hơn 10.000 tỷ đồng trong năm 2022, tức là chiếm gần 50% dự toán số thu thuế tiêu thụ đặc biệt đối với các loại hàng hoá thuộc danh mục được Quốc hội giao cho Bộ Tài chính.

Trường hợp nếu bỏ thuế tiêu thụ đặc biệt trong xăng dầu thì khoản thiếu hụt sẽ từ 3.000 đến 4.000 tỷ đồng, Bộ Tài chính sẽ phải nghĩ cách bù từ nguồn khác, trong đó dư địa lớn là thuế dịch vụ xuyên biên giới, nhà đất, thuế tài sản...

Hiện nay, mỗi lít xăng dầu đang cõng hơn 30 - 45% chi phí là thuế phí các loại, trong đó, việc "gánh" Thuế tiêu thụ đặc biệt đang khiến giá xăng trong nước cao hơn rất nhiều so với nước ngoài.

Hiện giá xăng dầu ở Mỹ cũng đã xác lập giá cao nhất mọi thời đại với 30.700 đồng/lít vào ngày 13/6. Tuy nhiên, mức giá này vẫn thấp hơn giá xăng dầu của Việt Nam với hơn 33.000 đồng/lít. Điều đáng nói ở đây, thu nhập trung bình mỗi hộ gia đình Mỹ năm 2020 khoảng 67.500 USD, trong khi Việt Nam là 2.785,72 USD (chênh lệch 23 lần). Một khoảng cách khá xa để thấy nghịch lý của giá xăng ở Việt Nam, và người Việt đang phải bỏ ra rất nhiều tiền để trả cho chi phí xăng dầu.

Vậy nhưng, Chính phủ Mỹ vẫn ráo riết lên phương án giảm thuế phí đối với xăng dầu để đối phó với cơn tăng giá điên loạn của mặt hàng này. Theo đó, Chính quyền trung ương liên bang đã kêu gọi các bang tạm ngừng đánh thuế vào xăng dầu nhằm hỗ trợ người tiêu dùng Mỹ. 

Một đất nước khác, đó là Pháp, Chính phủ cũng dự kiến việntrợ 8,4 tỷ USD cho các hộ gia đình để chống lạm phát, nhằm đối phó với giá xăng tăng.

Còn tại Việt Nam thì sao? Giải pháp nhằm hạ nhiệt giá xăng dầu là giảm 2.000 đồng/lít thuế môi trường và dự kiến giảm thêm 1.000 đồng/lít trong thời gian tới. Con số này thấm vào đâu so với 7 lần tăng liên tiếp trong 3 tháng qua của giá xăng?

Xăng dầu là mặt hàng mà đại đa số người dân, doanh nghiệp bất kể giàu, nghèo, lớn bé buộc phải sử dụng để làm nhiên liệu cho xe máy, ô tô, tàu thuyền; là nhiên liệu của vận tải hành khách, cũng là nhiên liệu của những chuyến ra khơi, bám biển, giữ chủ quyền biển đảo.

Thật đau xót khi những chuyến tàu xa khơi của ngư dân phải nằm bờ vì khai thác không đủ tiền xăng dầu.  Nó đặt ra lo ngại rồi đây cá ngừ đại dương ai sẽ khai thác, những tấn mực, cua tôm, cá sẽ vào tay ai, ai cắm cờ trên những vùng biển mênh mông sông nước nếu ngư dân từ chối xa khơi, bám biển? Hệ quả và tác động thật khôn lường.

Và thật nghịch lý khi xăng dầu hiện nay vẫn phải gánh thuế tiêu thụ đặc biệt, "chung mâm" với cả rượu bia, thuốc lá, du thuyền… những sản phẩm chỉ một số bộ phận người dùng. Trong khi đó xăng dầu là mặt hàng thiết yếu, tác động mạnh đến từng bữa ăn của mỗi gia đình.

Giảm thuế phí xăng dầu, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến túi tiền của Nhà nước, ngân khố chi tiêu của quốc gia vốn đã được lên kế hoạch từ đầu năm. Nhưng không có cơ sở nào cho thấy, nếu giảm thuế phí xăng dầu sẽ hụt thu ngân sách, vì thực tế còn rất nhiều dư địa để thu, chỉ là Bộ Tài chính "ngại" khó.

Chọn sự ổn định ngân sách Nhà nước hay chọn một quyết sách để "cứu" hàng vạn doanh nghiệp và người dân đang "oằn" mình gắng gượng, phục hồi sau 2 năm chống chọi với đại dịch Covid-19 là câu trả lời nằm trong "tay" Bộ Tài chính. Vấn đề còn lại là Bộ này chọn người dân và doanh nghiệp hay chọn "việc nhẹ nhàng"? 

Vị doanh nhân nổi tiếng người Mỹ, Jim Rohn từng có câu châm ngôn: "Nếu bạn thật sự muốn, bạn sẽ tìm cách. Nếu không muốn, bạn sẽ tìm lý do". Còn trong bài hát "Một rừng cây, một đời người" của nhạc sỹ Trần Long Ẩn có câu "Ai cũng chọn việc nhẹ nhàng/Gian khổ biết dành phần ai?.."

Thực tế, thuế tiêu thụ đặc biệt là sắc thuế điều tiết thị trường, hàng hoá, hạn chế chi tiêu, đánh vào túi tiền của người giàu, các nước căn cứ vào tình hình thực tế để áp đặt mức thuế này cao - thấp tuỳ theo ý muốn, không có bất kỳ luật pháp quốc tế nào quy định cả.

Nếu muốn, vẫn có cách làm và làm được nhiều hơn! Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xăng dầu một năm hơn 10 nghìn tỷ đồng thực tế không thấm tháp gì so với thuế thu được từ chuyển nhượng bất động sản, thu từ các dịch vụ kinh doanh nền tảng giao dịch xuyên biên giới có số thu từ vài chục nghìn tỷ đồng mỗi năm và có thể tăng cao hơn nữa nếu chúng ta thu được thuế của nhà giàu thông qua đánh thuế tài sản.

Tuy nhiên, "thuế tài sản" dù đã được đưa ra lấy ý kiến nhiều lần, là sắc luật áp dụng bình thường ở rất nhiều quốc gia để ngăn người giàu, quan chức đổ tiền vào bất động sản, nhưng đến nay nó vẫn chỉ ở dạng lấy ý kiến.

Chưa thu được tiền của người giàu đồng nghĩa với việc chúng ta vẫn phải bám víu vào những sắc thuế đã, đang và sẽ tác động đến mọi mặt đời sống kinh tế xã hội, người dân lại oằn mình để gắng gượng với từng cơn bão giá ập đến do giá xăng tăng cao. Mà nguyên nhân có lẽ chỉ vì Bộ Tài chính "ngại"…