Hoa mua ai bán mà mua!

Đây là loài cây thân gỗ nhưng mọc thành bụi, cao cỡ đầu người lớn. Thân mua non màu nâu đỏ, tiết diện vuông có 4 gờ, nhiều lông cứng dạng vẩy màu hồng mọc áp sát; thân già màu nâu, tiết diện tròn, có các đường nứt chạy dài và lớp vỏ bong ra. Lá đơn, mọc đối.

Phiến lá hình xoan, gốc tròn hơi lệch, ngọn lá có mũi nhọn, hai mặt lá phủ lông cứng, mặt trên màu xanh đậm hơn mặt dưới.

Cuống cụm hoa màu nâu đỏ mang nhiều lông cứng, cánh hoa màu tím hồng thường có 5, đều, rời, đính trên ống đài. Trái hình trụ tròn, khi còn non có màu xanh, cơm bên trong trái là những hột chấm li ti, nhiều nhớt. Về già, trái chuyển sang sậm, cơm ngả màu đen nhánh.

Với những chùm hoa tím ngát, nhiều người bứng từ vườn hoang về trồng trước sân nhà làm cảnh. Trẻ con miền quê thích thúc tìm hái trái mua để ăn. Trái có vị ngọt vừa làm cho môi, răng người ăn đen thẫm.

Ngoài ra, theo kinh nghiệm dân gian, trên cây mua còn có nhiều bộ phận là những vị thuốc tốt cho sức khỏe con người. Lá tươi có vị chua, ngọt, chát, tính bình. Dân gian sắc uống để giải độc, lợi thấp tiêu thũng, hoạt huyết, tán ứ, giảm đau, …

Khi lao động chẳng may bị bong gân, trật khớp, người ta dùng lá mua đâm nát để bó cho đỡ sưng tấy. Phụ nữ sau khi sinh nở bị phù nề, người bình dân nhổ cả bụi mua về rửa sạch nấu nước tắm cho người bệnh, bệnh tình sẽ thuyên giảm.

Cũng từ loài hoa dại này là tác giả Ngự Bình đã viết bài vọng cổ Hoa mua trắng do nữ danh ca Phượng Liên trình bày. Bài ca ra đời mấy mươi năm rồi nhưng vẫn được người miền Tây ngâm nga mỗi khi có bạn bè vui say hay những buổi đờn ca tài tử. Bài hát mở đầu bằng mấy câu nói lối:

Tôi đưa đoàn chiến sĩ qua sông, được chị lái đò kể cho nghe chuyện người con gái. Tôi hỏi: người con gái tên gì? Chị chỉ vào cây hoadại, Tôi hỏi hoa gì chị nói Hoa Mua!

(…) Hoa mua ai bán mà mua; Mẹ không ngả gái cho vừa lòng quan, …