Khúc bi tráng của Đại đội Thanh niên xung phong 555 trên cung đường máu lửa

Năm 1972, sau sự kiện “Mùa hè đỏ lửa” ở mặt trận Trị -Thiên, miền Bắc lại sôi sục đợt tổng động viên mới - ông Bình vào chuyện…

Trên cung đường máu lửa…

Tôi bấy giờ vừa tròn 18 tuổi, cứ đinh ninh mình sẽ được cầm súng ra trận, nào ngờ lại bị chỉ định vào TNXP. Ấm ức trong lòng vì nghĩ đi TNXP không “oai” bằng vào bộ đội. Nhưng “quân lệnh như sơn”, biết có xin xỏ cũng chẳng được, tôi đành phải chấp hành… 7 anh em cùng xã Đức Xá (nay là xã Bùi Xá, huyện Đức Thọ, Hà Tĩnh) gồm 4 nữ, 3 nam được biên chế vào đại đội 555 thuộc Tổng đội TNXP 55 P18 Hà Tĩnh.

Đại đội có nhiệm vụ bảo vệ khoảng 10km thuộc tuyến đường 15. Tuyến đường này từ đầu những năm 1970 là mạch máu giao thông chính để tiếp viện cho chiến trường miền Nam nên suốt đêm ngày bị máy bay Mỹ canh chừng và đánh phá. 10km do Đại đội 555 đảm trách là tuyến độc đạo nên sự ác liệt lại càng gấp bội phần…

Lực lượng TNXP lấp hố bom của địch, mở đường cho xe ra chiến trường tại khu vực ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh).  (Ảnh: Văn Sắc)

47 năm rồi, tôi vẫn nhớ mồn một về đoạn đường bi tráng ấy. Một bên là sườn núi, một bên là vực Trống hun hút, nhìn từ trên cao, cung đường trông tựa một con rắn duỗi ra với hàng trăm vết loét trên mình. Hàng ngàn tấn bom đủ cỡ, đủ loại của không quân Mỹ đã làm biến dạng con đường.

Đặc biệt là từ giữa năm 1972, ở đó, đêm và ngày bầu trời không lúc nào ngớt tiếng máy bay; mặt đất hầu như không lúc nào ngừng bom nổ. Hiểu rõ mỗi giây phút trên mặt đường là mỗi giây phút đồng hành cùng cái chết nhưng chúng tôi không thể có điểm lùi…

Thêm cái khó của đoạn đường này là rất nhiều ngầm. Cứ mỗi lần máy bay ném trúng đường là phải dùng đá để lấp, rất vất vả và tốn công sức. Dù vậy, bất luận hoàn cảnh nào cũng không để tắc đường - bởi chỉ cần một ách tắc là hàng trăm xe, pháo dồn ứ làm mồi cho máy bay địch. Thể hiện quyết tâm đó, khẩu hiệu của 555 là “Đầu đội pháo sáng, chân đạp bom bi, đi mở đường cứu nước”…

Ngần ấy thời gian đã trôi qua nhưng Trần Sĩ Bình (ảnh) nói rằng nỗi day dứt về sự kiện bi hùng ấy trong ông vẫn chưa bao giờ nguội tắt. Đành rằng tất cả những người hy sinh đều đã được công nhận liệt sĩ nhưng với ông thì còn cái lẽ: Họ hy sinh khi tuổi đời chỉ mới mười tám, đôi mươi. Chưa ai kịp có một mối tình; chưa biết đến một nụ hôn… Những cái chết trinh bạch như thế, càng nghĩ càng thêm xót xa.

Chiến tranh không chỉ đồng nghĩa với mất mát hy sinh, song hành với nó còn là sự thiếu thốn, gian khổ. Là đơn vị TNXP thuộc tỉnh, mọi sự thiếu thốn, gian khổ của chúng tôi còn hơn các đơn vị khác một bậc.

Để tránh bom đạn, lán của chúng tôi phải làm theo kiểu nửa hầm nửa nhà - tức đào âm xuống đất từ 1,5 - 2m rồi lợp mái bằng lá rừng. Ngày mưa ẩm ướt, mùa gió Lào nóng như thiêu. Đặc biệt vào đêm, cái nóng cứ như đặc quánh lại… Cơm ăn thì gần như quanh năm chỉ một điệp khúc cá khô với “canh rau toàn quốc”.

Mà cơm đâu phải bữa nào cũng ra cơm. Bởi máy địch oanh tạc thường xuyên, cơm nấu bữa sống, bữa ướt… Dù vậy thì vẫn chẳng ai kêu ca nửa lời. Một niềm lạc quan trong veo vẫn bao trùm những tâm hồn tươi trẻ…

Anh em đại đội tôi hầu hết mới học xong lớp 7 (hệ 10 năm lúc ấy) nên chưa một ai có gia đình. Lứa tuổi 17 - 18 ai mà không khao khát yêu đương. Thế nhưng trong đội ngũ gần 300 con người ấy, chỉ có tình bạn, tình đồng chí vô cùng trong sáng.

Khúc bi tráng

Ngày 13/11/1972, thời tiết tốt là điều kiện lý tưởng để địch tăng cường đánh phá, nhưng sáng hôm đó máy bay do thám lẫn tiêm kích của chúng chỉ bay dọc tuyến đường một cách bất thường chứ không bỏ bom.

Gần trưa, một tốp 3 chiếc B52 từ hường Tây xuất hiện. Cứ ngỡ là chúng sẽ dội bom xuống đâu đó nhưng không. Lạ lùng hơn là từ trưa cho đến chiều hôm đó không còn đợt máy bay nào hoạt động. Núi rừng trở lại yên tĩnh. Cái yên tĩnh dị thường nhưng không ai nghĩ được một bi kịch lớn sắp xảy ra trên cung đường máu lửa...

Miếu thờ các liệt sĩ Đại đội TNXP 555. (Ảnh: Đào Văn Tinh)

5 giờ chiều, chúng tôi từ mặt đường về. Cơm nước xong, như thường lệ đại đội họp kiểm điểm công việc trong ngày, sinh hoạt văn nghệ rồi giải tán... Những khoảnh khắc rỗi rãi hiếm hoi như thế, anh chị em vẫn thường qua lại lán thăm nhau, tán chuyện trên trời dưới đất…

Đến khoảng 7 giờ tối, tôi đang ngồi trong lán chuyện vãn với mấy anh em thì chợt nghe tiếng máy bay rít lên như mũi khoan xuyên vào kim khí. Chưa ai kịp định thần vì tiếng máy bay bỗng dưng sà thấp như thế thì bốn phía tiếng bom đã dậy như sấm rền. Mặt đất lung lay như chao võng.

Có tiếng ai đó thét lên “B52 ném bom anh em ơi”... rồi chìm nghỉm... Tôi cố định thần, ngóc đầu nhìn lên: Một biển lửa chói lòa  đang trải dài cả mấy cây số từ Tây sang Đông. Giữa cái biển lửa như bốc lên từ Hỏa Diệm Sơn ấy, một đống sáng đỏ khé xen lẫn khói đen cuồn cuộn chọc vào vòm trời đặc ngầu khói bụi. Bom đã rơi trúng vào kho thuốc mìn của đại đội!

Tưởng còn vớ được mồi ngon, bọn máy bay quành lại trút bom bi xuống. Một biển lửa màu lân tinh với hàng dây tiếng nổ rền óc kéo dài chừng nửa giờ… Không thấy điểm nào cháy thêm, đến gần sáng bọn máy bay  mới gọi nhau biến mất.

Váng vất như người vừa trở về từ một thế giới khác, tôi lảo đảo đứng lên… Im ắng. Một không khí chết chóc, tan hoang đến rợn người bao trùm khắp núi rừng… Đành rằng nơi trọng điểm này, đạn bom là chuyện thường ngày, nhưng đây là lần đầu tiên đại đội hứng bom B52 vào giữa đội hình. Nỗi khủng khiếp làm nhiều người mất tinh thần. Trước tình hình đó, Tổng đội đã huy động Đại đội 553 của La Thị Tám lên ứng cứu…

Đến trưa thì tổn thất đã rõ ràng: Toàn đại đội có 23 người hy sinh. Phần lớn anh chị em đều hy sinh do bị sức ép; bị chết ngạt vì hầm sập. Riêng đồng chí đại đội phó bị thương nặng do trúng bom bi. Thi hài của tất cả anh chị em được đưa ra gần vực Trống chôn cất…