Kỳ vĩ ngôi chùa cổ ở Hà Nội với nhiều tượng Phật bằng đá, nơi Bác Hồ đọc Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến

Mang giá trị nổi bật cho quá trình phát triển của Phật giáo

Chúng tôi gặp ông Đặng Điền Điền - Cán bộ Ban quản lý chùa Hang khi đang giới thiệu về lịch sử của chùa Hang với du khách. Ông cho biết, chùa Hang nằm trong khu di tích chùa Trầm (chùa Trầm, chùa Hang, chùa Vô Vi). Năm xưa, toàn bộ núi Trầm là nơi vua Lê, chúa Trịnh đặt hành cung để thưởng ngoạn cảnh sơn thuỷ. Chùa nằm ngay cạnh chùa Trầm, cửa hang tuy nhỏ nhưng không gian bên trong vô cùng khoáng đạt.

Chùa Hang được xây dựng trên một khu đất bằng phẳng, cao ráo, chùa được xây dựng thời Cảnh Trị năm 1662 – 1670, gần cửa hang, sau chuyển về vị trí hiện nay. Bên trong chùa là những nhũ đá hình thù kì ảo và có rất nhiều tượng Phật được tạc khắc công phu nằm rải rác khắp lối đi. Ở gian rộng nhất của động là chùa Hang, có ban thờ Phật và tượng của các vị Phật, tiên, hộ pháp.

"Điểm đặc biệt là các bức tượng này đều được tạc bằng đá tinh xảo, trường tồn qua hàng trăm nay qua. Do nằm sâu trong hang động nên không gian tâm linh chùa rất độc đáo. Ngoài trống đá, khánh đá, tượng thờ bằng đá có từ thời Lê; trên vách động hiện còn lưu giữ hàng chục tác phẩm thơ, văn cổ có giá trị", ông Điền giới thiệu với chúng tôi.

Theo ông Điền, bên trong chùa có bàn thờ Phật cùng những pho tượng bằng đá. Động rộng gần 200m2, trong động còn có hai lối đi. Lối đi lên đỉnh núi dân gian gọi là đường lên Trời và đường xuống hang sâu gọi là đường xuống âm phủ.

Với kiến trúc đặc biệt, chùa Hang còn lưu trữ 20 bài thơ ca ngợi vẻ đẹp núi Trầm hùng vĩ được khắc trên khách đá, vách đá và chuông đồng. Toàn bộ đều được khắc bằng chữ nho cổ.

Càng đi vào sâu Chùa Hang, du khách sẽ càng cảm nhận được không gian mát lạnh, thoải mái, tách biệt hẳn với thế giới bên ngoài. Những khối thạch nhũ lấp lánh cùng bầu không khí tinh khôi hẳn sẽ là trải nghiệm độc đáo hiếm nơi nào có được.

Trước bàn thờ Phật trong hang, có một cây Hương đá cổ, chạm khắc rất tinh vi, được tạc từ năm Chính Hòa 17 (1696). Người xưa đã đúc một chuông đồng to, tạc một khánh đá lớn, treo ở vách hang, phía trong còn có trồng đá.

Chùa Hang cách chùa chính (chùa Trầm) về bên trái. Bề ngang cửa hang chỉ hơn 7 mét, chiều cao trên 3 mét. "Bên trong là một hệ thống hang động liên hoàn cao rộng hiếm thấy", ông Điền nói.

Ngôi chùa ghi dấu lịch sử

Không chỉ ghi dấu những vết tích của thời phong kiến xa xưa, chùa Hang còn được biết đến vì một sự kiện lịch sử trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp. Ngày 19/12/1946 cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ, chỉ một ngày sau 20/12/1946, tại đây, Đài Tiếng nói Việt Nam đã phát đi lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ông Điền nói: "Chính từ động Long Tiên, Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến của Hồ Chủ tịch đã vang lên khắp bốn phương trên làn sóng điện ngày 20/12/1946 - ngay sau đêm quân dân Thủ đô Hà Nội nổ súng tấn công giặc Pháp trở lại xâm lược nước ta. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ từ năm 1967 đến 1975, động Long Tiên trở thành khu quân sự bí mật của quân dân Việt Nam và là nơi điều hành bộ máy chiến đấu gồm các binh chủng tên lửa, ra đa, không quân, cao xạ…".

Tại đây bia di tích lịch sử ghi lại: “Đêm 21 tháng 1 năm 1947, sau khi chủ trì phiên họp chính phủ tại phủ Quốc Oai, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trở về trụ sở của Đài Tiếng nói Việt Nam đọc lời chúc Tết đồng bào, chiến sĩ cả nước vào giao thừa Tết Đinh Hợi: Cờ đỏ sao vàng tung bay trước gió, tiếng kèn kháng chiến vang dậy non sông”.

Cũng chính nơi này, mười năm sau, ngày 19 tháng 5 năm 1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh trở lại thăm cán bộ và nhân dân xã Phụng Châu. Ngày 13 tháng 7 năm 1966, Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm đơn vị bộ đội thuộc quân chủng phòng không, không quân và làm việc một ngày tại chùa Trầm.

Ông Điền cho biết, phía trước cửa chùa Hang có xây dựng biểu tượng của Đài Tiếng nói Việt Nam. Đánh dấu mốc quan trọng về điểm đầu tiên Đài Tiếng nói Việt Nam di dời từ Bạch Mai, Hà Nội về hang Trầm và tiếp tục công tác phát thanh trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

"Trong hang có đặt 2 bộ máy làm nhiệm vụ, lúc máy bay Mỹ cách Hà Nội 500km là nhận tín hiệu gửi vào hầm kháng chiến. 12 ngày đêm ta đã đập tan cuộc tập kích của Mỹ nhờ cái hầm này", ông Điền thông tin.

Cũng chính tại động Long Tiên, đêm giao thừa Tết Đinh Hợi năm 1947, Bác Hồ đã đến Đài Tiếng nói Việt Nam đọc lời chúc tết chiến sĩ, đồng bào cả nước. Bác viết câu đối mừng nhà chùa bằng chữ Hán: “Cao sơn hữu ý thiên niên bút/Lưu thủy vô thanh vạn cổ cầm”. Bác còn viết tám chữ trên giấy điều để sư cụ chùa Trầm dâng lên bàn thờ Phật: “Kháng chiến tất thắng, kiến quốc tất thành”.

"Hôm ấy, Bác Hồ nói chuyện thân mật với anh em cán bộ, nhân viên Đài Phát thanh, khuyên mọi người hết sức tiết kiệm để kháng chiến lâu dài. Bác hẹn “bao giờ kháng chiến thắng lợi, độc lập thành công, chúng ta cùng nhau ăn tết vui vẻ”", ông Điền nói.

Sắp ra về, sư cụ chùa Trầm xin được gặp Bác. Bác chúc sức khỏe nhà chùa sang năm mới luôn cầu Phật cho kháng chiến chóng thành công và tặng đôi câu đối viết bằng chữ Hán trên giấy điều:

Phiên âm:

Cao sơn hữu ý thiên niên bút

Lưu thủy vô thanh vạn cổ cầm

Tam dịch:

Núi cao cảnh đẹp không bút nào tả hết

Nước chảy trong hang hay hơn tiếng đàn