"Nhiều sản phẩm nghệ thuật xuất hiện nhưng chưa tạo thành trào lưu, sớm nở tối tàn"

Văn học, nghệ thuật với chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa

Chiều ngày 19/12, Hội thảo khoa học toàn quốc "Nhìn lại 15 năm thực hiện Nghị quyết 23 -NQ/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục xây dựng và phát triển văn học, nghệ thuật trong thời kỳ mới" bước vào buổi làm việc thứ 2.

Tại hội thảo, ông Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội đánh giá văn học, nghệ thuật góp phần thực hiện những mục tiêu chính trị, tạo đường hướng phát triển cho đất nước. 

Theo ông Sơn, ngay từ năm 1943, trong Đề cương Văn hoá Việt Nam, Đảng ta đã đề ra 3 nguyên tắc phát triển văn hoá để giành độc lập cho dân tộc đó là dân tộc hoá, khoa học hoá và đại chúng hoá. Văn học, nghệ thuật từ trước tới nay đã được phát triển trên 3 nguyên tắc này. 

"Bác Hồ đã từng nói: "Văn hoá soi đường quốc dân đi" hay "Văn hoá nghệ thuật là một mặt trận, anh chị em văn nghệ sĩ là những chiến sĩ trên mặt trận đó" như một sự minh chứng cho vai trò của văn học, nghệ thuật trong việc định hướng sự phát triển đất nước, tạo tâm thế, cảm hứng cho nhân dân để thực hiện tốt hơn mọi công việc, trong đó có những việc cao cả, quan trọng như chiến đấu giành chiến thắng cho dân tộc. Trong những năm trường kỳ kháng chiến, các bài hát, vở kịch, bài thơ, câu chuyện... đã truyền cảm hứng cho các thế hệ con người Việt Nam giành hết vinh quang này đến vinh quang khác. Những nỗ lực sáng tạo của các văn nghệ sĩ đã đóng góp không nhỏ vào thành công chung của toàn dân tộc", ông Sơn phát biểu.

Theo ông Sơn, điều thứ 2 văn học, nghệ thuật đóng góp vào việc xây dựng con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Một trong những chức năng quan trọng của văn học, nghệ thuật là hướng con người đến những giá trị chân – thiện – mỹ. Văn học nghệ thuật truyền thống của cha ông ta đã giúp dân tộc hình thành văn hoá tốt đẹp thông qua các thông điệp khuyến giáo đạo đức của tuồng, chèo, cải lương, rối nước, ca dao, hò vè... 

"Những giá trị chân chính của con người được điển hình hoá qua các tác phẩm văn học, nghệ thuật đã trở thành những giá trị, tấm gương để phát triển nhân cách cho mỗi con người Việt Nam. Trong các nghị quyết của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết hội nghị lần thứ chín (Ban chấp hành Trung ương khóa XI) đều nhấn mạnh vai trò đặc biệt này của văn học, nghệ thuật và đề ra chủ trương: "Phát huy vai trò của văn học - nghệ thuật trong việc bồi dưỡng tâm hồn, tình cảm của con người", ông Sơn nêu.

Vai trò thứ 3, ông Sơn cũng cho rằng, văn học, nghệ thuật góp phần vào sự phát triển kinh tế của đất nước. Văn học, nghệ thuật giờ đây không đơn thuần là một lĩnh vực giải trí. Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hoá Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 khẳng định tầm quan trọng của văn hoá đối với sự phát triển đất nước. 

"Văn học, nghệ thuật giúp hình thành một xã hội giải trí lành mạnh, mang bản sắc dân tộc, hình thành sức mạnh mềm cho dân tộc. Một chức năng quan trọng của văn học, nghệ thuật là giải trí. Xã hội hiện nay cũng đang là xã hội giải trí, ở đó những giá trị giải trí được đề cao. Phát triển văn học, nghệ thuật ở Việt Nam giúp chúng ta định hình được một nền giải trí mang đậm bản sắc dân tộc. 

Những bộ phim truyện, truyền hình gần đây được quan tâm như: Bố già, Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, Về nhà đi con... đã giúp chúng ta hình thành nên một nền giải trí của người Việt, cho người Việt, và vì người Việt, từ đó, giúp chúng ta đứng vững trong giai đoạn hội nhập văn hoá thế giới, hình thành nên sức mạnh mềm văn hoá Việt Nam từ việc yêu mến, đồng cảm với những giá trị văn hoá thông qua các hoạt động văn hoá, tác phẩm nghệ thuật của Việt Nam", ông Sơn lý giải.

Ông Sơn cho biết thêm, văn học, nghệ thuật đã hình thành nên sức mạnh mềm cho dân tộc từ việc truyền bá những giá trị mới qua chính các hoạt động giải trí, sáng tạo ra các sản phẩm văn học, nghệ thuật. 

"Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa được Chính phủ ban hành năm 2016 được xem là quan điểm, kế hoạch đột phá trong phát triển văn hóa nói chung, văn học nghệ thuật nói riêng, ở đó, văn học, nghệ thuật không là một ngành nghệ thuật, mang tính tư tưởng, giải trí mà còn là ngành kinh tế, đem lại sức mạnh cho sự phát triển đất nước. 

Chính vì thế, bên cạnh cách tiếp cận truyền thống, văn học nghệ thuật nên được xem xét từ vấn đề phát triển các ngành công nghiệp văn hoá… Tuy nhiên, cần chú ý đến tính đặc thù, tính độc lập tương đối của văn hóa với kinh tế. Chính vì thế, phát triển văn học nghệ thuật là phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm khai thác và phát huy những tiềm năng văn hóa Việt Nam, phục vụ sự phát triển kinh tế - xã hội và ổn định chính trị của đất nước", ông Sơn cho hay.

"Nhiều sản phẩm nghệ thuật xuất hiện nhưng chưa tạo thành trào lưu, sớm nở tối tàn"

Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội cho rằng, dù có những nỗ lực và thành công nhất định các ngành công nghiệp văn hoá vẫn chưa đáp ứng được với kỳ vọng của những người yêu mến văn học, nghệ thuật, cũng như khát khao khai thác giá trị văn hoá cho sự phát triển bền vững. 

"Những tác phẩm văn học, nghệ thuật của Việt Nam có thể chinh phục khán giả thế giới còn chưa nhiều. Tên tuổi, thương hiệu của các văn nghệ sĩ, nhà sáng tạo Việt Nam chưa thực sự được định hình rõ ràng trong khu vực và trên thế giới. Nhiều sản phẩm nghệ thuật xuất hiện nhưng chưa tạo thành trào lưu, sớm nở tối tàn, các sự kiện không được tổ chức thường xuyên, không gian sáng tạo xuất hiện nhiều nhưng cũng biến mất nhanh... 

Hay nói tóm lại, các ngành công nghiệp văn hoá chưa được khai thác hiệu quả, xứng tầm với lợi thế của bề dày văn hoá dân tộc, tài năng của con người Việt Nam. Chúng ta không thiếu tài năng sáng tạo, không thiếu vốn văn hoá nhưng chúng ta chưa hình thành được một môi trường phù hợp, hỗ trợ cho sự sáng tạo để giúp quảng bá văn hoá dân tộc, cũng như giúp các tài năng sáng tạo của đất nước toả sáng", ông Sơn nêu quan điểm.

Trước những vấn đề đã nêu, ông Sơn đã đưa ra một số giải pháp. Trong đó, nâng cao nhận thức của toàn xã hội về vai trò của văn học, nghệ thuật trong xây dựng đất nước, con người, trên cơ sở phát triển sự nghiệp văn học, nghệ thuật, tạo mọi điều kiện cho sự tìm tòi, sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ để có nhiều tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật, thấm nhuần tinh thần nhân văn, dân tộc, dân chủ, tiến bộ, phản ánh chân thật, sinh động, sâu sắc đời sống, lịch sử dân tộc và công cuộc đổi mới đất nước.

"Tăng cường giáo dục nghệ thuật là một giải pháp trong việc xây dựng con người mới với các đặc tính cơ bản: yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo. Giáo dục nghệ thuật cần phải được xem là một trong những mục tiêu chính của giáo dục ở mọi cấp học. Giáo dục nghệ thuật giúp hình thành nên những con người yêu nghệ thuật, yêu cái đẹp, có "sức đề kháng" với cái xấu, việc làm xấu, đồng thời hình thành nên công chúng cho thị trường nghệ thuật trong tương lai", ông Sơn đề xuất.

Ông cũng nêu tiếp, cần xây dựng mới các chế độ, chính sách đối với hoạt động văn học, nghệ thuật, như chế độ lương, nhuận bút, bồi dưỡng lao động nghề nghiệp, chế độ hưu đối với trí thức, văn nghệ sĩ. Có cơ chế khuyến khích văn nghệ sĩ, nghệ nhân phát huy tài năng, năng lực sáng tác, quảng bá văn học, nghệ thuật với ý thức đầy đủ về trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của mình. 

Phấn đấu sáng tạo nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao. Coi trọng đề tài truyền thống đồng thời bám sát thực tiễn cuộc sống của thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đặc biệt đề tài chống tham nhũng, chống xuống cấp đạo đức. Thực hiện chính sách đặt hàng các tác phẩm văn học, nghệ thuật;

Tiếp thu tinh hoa lý luận văn học, nghệ thuật của các thế hệ tiền nhân và của thế giới, vận dụng sáng tạo, làm phong phú lý luận văn học, nghệ thuật Việt Nam đương đại. Chọn lọc và công bố những tác phẩm văn nghệ trong và ngoài nước có giá trị tư tưởng và nghệ thuật. Ưu tiên tác phẩm lý luận, chính trị, tác phẩm phục vụ thiếu nhi, đồng bào dân tộc thiểu số, người khuyết tật…

"Tóm lại, văn học, nghệ thuật có vai trò quan trọng trong việc phát triển đất nước. Phát triển sự nghiệp văn học, nghệ thuật theo hướng tiếp cận của công nghiệp văn hóa giúp văn học, nghệ thuật có sức sống mới, gần gũi hơn với nhu cầu và nguyện vọng của nhân dân, từ đó, giúp người dân thêm tin yêu vào Đảng và Nhà nước, tạo ra bầu không khí tích cực cho sự phát triển đất nước, tạo điều kiện giúp đất nước nhanh chóng đạt được những mục tiêu đã đề ra trong việc thực hiện khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc từ chính sức mạnh của văn hoá, nghệ thuật", ông Sơn chia sẻ thêm.