Chín mùa khô đi tìm hài cốt đồng đội

Đội K73 Long An đang quy tập hài cốt chiến sĩ Quân tình nguyện Việt Nam hi sinh trên đất bạn Campuchia.

Tiếng gọi xé lòng của mẹ

Trung tá Đỗ Quốc Tiến- Trợ lý chính sách Đội K73 là một trong số những cán bộ có mặt trong những ngày thành lập đội, với một quá khứ và hiện tại rất gắn bó với nhân dân nước bạn. Suốt 9 năm làm nhiệm vụ quy tập hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện, kỷ niệm đáng nhớ nhất của Tiến là tiếng kêu xé ruột của một người mẹ liệt sĩ khi mẹ cùng với đội đi tìm hài cốt con mình trên nước bạn.

5 năm trước, qua sự dẫn đường của một số cựu chiến binh, mẹ liệt sĩ Nguyễn Văn Cũ (quê huyện Bến Cầu, (Tây Ninh) đã không quản tuổi cao sức yếu sang tận nước bạn cùng với đội tìm mộ liệt sĩ Cũ tại ấp Thơ Mây, xã Chơ Rây Thum, huyện Rồ Mê Héc, tỉnh Pray Viêng. Sau hai ngày tìm kiếm nhưng không có kết quả, trước khi về nước mẹ đứng lên rưng rưng: "Cũ ơi! Theo mẹ về con ơi !.." .

Tiếng kêu xé ruột của người mẹ liệt sĩ trên chiến trường xưa, khiến cho cán bộ chiến sĩ trong đội canh cánh trong lòng nỗi đau của mẹ và anh em đã xác định quyết tâm tìm cho bằng được.

Thế rồi, Đội K73 đi tận từng nhà dân làng Thơ Mây, đến từng gốc cổ thụ, rà soát trên từng bờ mương. Cuối cùng Đội K73 đã tìm được hài cốt liệt sĩ Nguyễn Văn Cũ đưa về Bến Cầu vào mùa khô năm nay.

Trong nỗi xúc đột tột cùng, bà mẹ ấy chỉ biết ôm chiếc quách đựng hài cốt vào lòng mà khóc. Sau đó, bà mẹ đã căn dặn người thân trong gia đình khi bà qua đời hãy chôn cạnh mộ liệt sĩ Cũ để chốn suối vàng bà có thời gian bù đắp tình thương dành cho con.

Nỗi đau dai dẳng

Chiến tranh đã qua, người ta có thể quên nhiều thứ, nhưng nỗi đau thì vẫn còn lại dai dẳng. Người mất chồng, người mất con, mất cha. Tất cả chỉ một câu hỏi khắc khoải- "Chồng, con chúng tôi nằm lại nơi nào?" và khi có cơ hội là họ đi tìm cho bằng được, như trường hợp chị Nguyễn Thị Chinh quê ở Hải Phòng.

Câu tự vấn ấy đã tìm được lời giải trong một tối xem truyền hình. Tối đó, trên kênh VTV 3 chiếu phóng sự về Đội K73, lực lượng chuyên tìm hài cốt liệt sĩ trên đất Campuchia. Thế là chị Chinh đã cùng 7 người trong gia đình khăn gói vào Nam, đến Đội K73, xin được cùng sang Campuchia tìm hài cốt liệt sĩ Nguyễn Ngọc Chân tại xã Miên Chây, huyện Rùm Đuol, tỉnh Pray Viêng. Nhưng chị phải trải qua ba mùa khô khắc nghiệt ở Campuchia, chị mới tìm được hài cốt liệt sĩ Nguyễn Ngọc Chân nằm sâu dưới lòng đất cả chục mét.

Những “giọt” mong manh

Thông tin về hài cốt liệt sĩ còn lại sau hàng chục năm dưới lòng đất là hết sức ít ỏi. Một số ít hài cốt liệt sĩ có chôn theo lọ Pénicilline, nhưng những mẩu giấy trong đó cũng đã bị mục nát theo thời gian, khiến công việc xác định danh tính liệt sĩ gần như vô vọng, nên có đến 90% hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện mà K73 tìm được là vô danh.

Chỉ vài trường hợp đọc được thông tin trong lọ Pénicilline như liệt sĩ Nguyễn Đức Xây quê quán ở Lục Ngạn, Hà Bắc; hay như liệt sĩ tên Nguyễn Bá Quý, C3, D6… Số còn lại biết được tên nhờ thông tin của các cựu chiến binh hoặc thông qua kỷ vật liệt sĩ như: Lọ thuốc rắn ghi bên ngoài "uống một chai khi bị rắn cắn ngày 5-7-1968", hay lọ thuỷ tinh chôn cùng hài cốt liệt sĩ ghi tên Thành, cái bình- toong đựng nước ghi tên "Xuân Thoảng ngày 10-7-1967".

Được thành lập từ tháng 6-2001, đến nay đội K73 đã có 9 mùa khô làm nhiệm vụ ở nước bạn. Khó có thể nói hết những khó khăn vất vả của những người lính đi tìm đồng đội trong điều kiện thường xuyên cơ động dã ngoại trong điều kiện thời tiết mùa khô nước bạn hết sức khắc nghiệt.

Nhưng được sự lãnh đạo, chỉ đạo, động viên kịp thời của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và Ban chuyên trách tỉnh, nên đến nay đội K73 Long An đã quy tập được 1.822 hài cốt liệt sĩ Quân tình nguyện Việt Nam, trong đó có 142 hài cốt liệt sĩ biết tên và địa chỉ.

Trúc Giang-Trung Dũng