Đòi nợ không đúng cách vướng vào vòng lao lý

Luật sư Hoàng Anh Sơn cho biết: Vay tiền và cho vay tiền là một giao dịch dân sự phổ biến giữa các cá nhân và tổ chức, nhà nước ta luôn khuyến khích việc này. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào người vay cũng tuân thủ những quy định về nghĩa vụ trả nợ. Từ đó dẫn đến không ít bức xúc từ phía bên cho vay và có rất nhiều cách đòi nợ, đôi khi là những cách hành xử liên quan đến lĩnh vực này không đúng quy định pháp luật.

Thậm chí, vì đòi nợ không đúng cách, hành xử không đúng quy định pháp luật khiến một số chủ nợ đã tự đẩy bản thân vào vòng lao lý, từ chủ nợ trở thành người bị buộc tội (bị can, bị cáo), còn người vay nợ lại là nạn nhân của hành vi đòi nợ trái pháp luật.

Quan hệ vay tài sản là quan hệ dân sự hợp pháp được pháp luật thừa nhận, được điều chỉnh bởi các quy định về hợp đồng vay tài sản trong Bộ luật Dân sự 2015. Việc vay mượn có thể được các bên lập thành văn bản hoặc thông qua lời nói, hành vi cụ thể được quy định Điều 119 Bộ luật Dân sự năm 2015 về hình thức hợp đồng.

Theo đó quy định tại Khoản 1, 3 Điều 465 Bộ luật Dân sự 2015, vào thời gian và địa điểm mà các bên đã thỏa thuận, bên cho vay có nghĩa vụ giao tài sản cho bên vay đầy đủ về số lượng và chất lượng vào thời điểm và địa điểm đã thỏa thuận, người cho vay không được yêu cầu bên vay trả lại tài sản trước thời hạn, trừ trường hợp quy định tại Điều 470 của Bộ luật Dân sự 2015 hoặc luật khác có liên quan quy định khác. Đồng thời, người cho vay có quyền truy thu nợ nếu bên vay quá hạn trả nợ.

Căn cứ theo Khoản 1, 3, 4 và 5 Điều 466 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về các nghĩa vụ cơ bản của bên vay là phải trả đủ tiền khi đến hạn cùng một số quy định về địa điểm hay cách tính lãi trên nợ gốc và lãi chậm trả trong trường hợp đến hạn mà bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ.

Như vậy, trường hợp khi đã giao kết hợp đồng mà một trong các bên vi phạm nghĩa vụ, người vay cố tình trốn tránh, chây ì, chậm trễ trả nợ dẫn đến tranh chấp, thì các bên có thể sử dụng các cách sau:

Thương lượng: Khi phát sinh tranh chấp, các bên tự bàn bạc, thỏa thuận để thống nhất cách thức giải quyết tranh chấp của các bên mà không cần tới sự tác động hay giúp đỡ của bên thứ ba. Có thể nói, phương pháp thương lượng là phương pháp được ưu tiên trong giải quyết các loại tranh chấp phát sinh trong đời sống dân sự bởi tính đơn giản, gọn nhẹ. 

Hòa giải: Tiến hành hòa giải thông qua một bên thứ ba để giải quyết tranh chấp. Sử dụng dịch vụ của các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đòi nợ hoặc công ty luật/văn phòng luật sư. Đây là phương pháp nhờ đến sự tác động của bên thứ ba, đại diện cho mình thu hồi nợ về. Các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ đòi nợ được cấp phép, công ty luật/văn phòng luật sư có đội ngũ nhân viên, quy trình làm việc chuyên nghiệp, được đào tạo và có kinh nghiệm xử lý các khoản nợ khó đòi. 

Khởi kiện ra Tòa án nhân dân theo thủ tục tố tụng dân sự: Các bên sẽ xuất trình các tài liệu chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu khởi kiện của mình, sau khi có phán quyết của Tòa án thì con nợ phải trả nợ cho chủ nợ. Trường hợp không tự nguyện thi hành bản án, chủ nợ đề nghị cơ quan thi hành án cưỡng chế thu hồi tài sản từ con nợ để trả cho chủ nợ. 

Tố cáo ra cơ quan Công an: Trong trường hợp có căn cứ chứng minh có dấu hiệu hình sự của tội lừa đảo hoặc làm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản thì người cho vay tiền cần làm đơn tố giác gửi cơ quan điều tra, đề nghị tiến hành điều tra tội phạm về hành vi của người vay có dấu hiệu lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 hoặc có dấu hiệu của tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 175 Bộ luật hình sự.

Tuy nhiên, nhiều hoạt động đòi nợ thuê đang biến tướng, nhiều công ty núp bóng đòi nợ kiểu "giang hồ", cưỡng đoạt tài sản, gây áp lực lên con nợ dẫn đến nhiều hệ lụy. Do đó, Luật Đầu tư năm 2020 đã chính thức quy định cấm kinh doanh dịch vụ đòi nợ và chính thức có hiệu lực vào ngày 1/1/2021.

Việc ủy quyền cho công ty luật/văn phòng luật sư đại diện khách hàng giải quyết tranh chấp về khoản nợ mang lại hiệu quả cao mà vẫn đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật. Luật sư tại các văn phòng nắm chắc các quy định của pháp luật có liên quan cũng như có kinh nghiệm thu hồi nợ sẽ cung cấp cho khách hàng các giải pháp thu hồi nợ tối ưu nhất.

Trên thực tế, mối quan hệ "chủ nợ - con nợ" hình thành từ giao dịch dân sự làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên, nhưng vì một số người vay tiền không chịu trả đã dẫn đến những bức xúc từ phía người cho vay. Hơn nữa, nhiều chủ nợ lo ngại quá trình khởi kiện bị kéo dài, tốn công sức và thi hành án cũng rất phức tạp nên chủ nợ muốn tự mình giải quyết cho nhanh mà không nhờ cậy đến pháp luật.

Từ đó, việc đòi lại nợ vốn dĩ là đòi lại tài sản của mình là quyền hợp pháp của chủ nợ, tuy nhiên do thực hiện sai cách, điển hình các chủ nợ tự mình hoặc thuê người khác đe dọa, sử dụng vũ lực để đòi nợ; tạt sơn, chất thải vào nhà con nợ, đập phá tài sản của con nợ để gây áp lực; tự ý lấy tài sản của con nợ để cấn trừ nợ; bắt; đưa ảnh và thông tin của con nợ lên các nền tảng mạng xã hội, ghép, tung ảnh nhạy cảm của họ nhằm gây áp lực để họ trả nợ; đến nhà "siết" tài sản; chặn đường con nợ đi đáo hạn ngân hàng để thu nợ, giữ người, đánh người để uy hiếp đòi nợ; … có thể dẫn tới những hậu quả khó lường.

Tùy vào tính chất, mức độ và hậu quả của mỗi hành vi mà người có hành vi trái quy định pháp luật có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự như: Tội làm nhục người khác (Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017), Tội đe dọa giết người (Điều 133 Bộ luật Hình sự), Tội vu khống (Điều 156 Bộ luật Hình sự), tội cưỡng đoạt tài sản (Điều 170 Bộ luật Hình sự), Trộm cắp tài sản (Điều 173 Bộ luật Hình sự), cướp tài sản (Điều 168 Bộ luật Hình sự), xâm phạm chỗ ở của người khác (Điều 158 Bộ luật Hình sự), cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe người khác (Điều 143 Bộ luật hình sự),...

Như vậy, điều này đòi hỏi các bên phải tuân thủ các quy định pháp luật dân sự về vay nợ và nghĩa vụ trả nợ. Trong các giao dịch dân sự hằng ngày, người dân cần phải tìm hiểu kỹ và hết sức thận trọng. Khi có tranh chấp nếu không tự thỏa thuận được hoặc không chắc chắn về việc mình làm hãy tham khảo ý kiến của các luật sư, chuyên gia pháp lý để được tư vấn cụ thể, có các biện pháp thu hồi tài sản một cách hiệu quả và tuân thủ đúng các quy định pháp luật, không thể vì bức xúc do con nợ không trả nợ mà thực hiện các cách thức pháp luật nghiêm cấm để đòi nợ.