Hạn điền - tư duy sản xuất nhỏ

Chúng ta đang tiến hành công cuộc đổi mới, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đây là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước nhằm từng bước xây dựng đất nước ta trở thành một nước có nền công nghiệp hiện đại.

Trên thực tế nền sản xuất nông nghiệp của ta hiện nay còn rất manh mún, mỗi gia đình một mảnh ruộng, chỉ khoảng 3-5 sào, thử hỏi làm thế nào để nông nghiệp có thể trở thành nền sản xuất hàng hóa có sức cạnh tranh? Khảo sát ở nông thôn cho thấy, không ít hộ nông dân năng lực sản xuất còn rất hạn chế, thiếu vốn, thiếu kiến thức…

Trong khi đó có rất nhiều người có điều kiện mở rộng sản xuất thì lại không có đất. Muốn nông nghiệp trở thành sản xuất hàng hóa, trước tiên phải có quy mô đủ lớn. Nay Điều 124 Luật Đất đai sửa đổi lại quy định mức hạn điền như vậy thì những người có điều kiện năng lực sản xuất làm sao có thể tích tụ được ruộng đất để phát triển sản xuất? Và quy định như thế vẫn là không thoát khỏi tư duy sản xuất nhỏ, mâu thuẫn với chủ trương công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Ngay như chủ trương phát triển cánh đồng mẫu lớn đang được hưởng ứng rất tốt ở các địa phương hiện cũng đang gặp rất nhiều khó khăn, cản trở vì ruộng đất quá manh mún.

Đừng lo bỏ mức hạn điền sẽ làm nảy sinh một tầng lớp địa chủ mới, và cũng đừng lo một bộ phận người nông dân sẽ trở thành người làm thuê… Bởi lẽ, đất đai vẫn thuộc sở hữu nhà nước, Nhà nước có quyền định đoạt. Hơn nữa, Nhà nước có công cụ trong tay - đó là có cơ chế chính sách để điều chỉnh các quan hệ.

Bỏ mức hạn điền không chỉ đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa nông nghiệp, nông thôn mà còn tạo điều kiện cho những người sản xuất kinh doanh giỏi tích tụ được ruộng đất, phát huy được năng lực, trí tuệ của mình làm giàu cho mình và cho xã hội.

Ví dụ như một số hộ nông dân góp ruộng, đất vào cho một người có vốn, có kiến thức đứng ra tổ chức điều hành sản xuất, như kiểu thành lập một công ty, và họ trở thành cổ đông, được hưởng lợi tức thông qua giá trị vốn góp (ruộng đất) là điều nên làm lắm chứ. Ruộng đất của họ không mất đi, mà vẫn được hưởng thành quả từ ruộng đất của mình.

Cũng không nên có định kiến và kỳ thị người làm thuê trong nông nghiệp như thời phong kiến. Nông nghiệp mà không có lao động làm thuê thì chỉ bó hẹp trong quy mô gia đình và không thể đi lên sản xuất lớn được. Hơn nữa, xu hướng chung là lao động phi nông nghiệp mang lại thu nhập cao hơn lao động nông nghiệp.

Kết quả khảo sát mức sống dân cư năm 2010 của Tổng cục Thống kê (GSO) cho thấy việc làm phi nông nghiệp nhìn chung đem lại thu nhập cao hơn cho người dân (xem sơ đồ). Theo Tổng cục Thống kê, ở Việt Nam hiện nay, hộ càng giàu càng có nhiều lao động làm công, làm thuê và tự làm phi nông nghiệp. Trong khi nhóm hộ giàu nhất là nhóm 20% dân số có mức thu nhập cao nhất; nhóm hộ nghèo nhất là 20% dân số có mức thu nhập thấp nhất.

Có tới 52,7% lao động làm công, làm thuê trong lĩnh vực phi nông nghiệp, 29,8% tự làm phi nông nghiệp; thì nhóm hộ nghèo nhất chỉ có 11,1% và 6,6% tương ứng là lao động làm công, làm thuê hoặc tự làm phi nông nghiệp. Nói cách khác, hộ nghèo nhất có tới 83,3% lao động làm nông, nhưng con số này của hộ giàu nhất chỉ là 17,5%.

Tiến sĩ Đặng Đức Đạm (Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh doanh, Hà Nội)