Ngày nắng nhớ bát canh củ dền

Bài, ảnh: Thanh Ly Thứ năm, ngày 09/07/2015 10:16 AM (GMT+7)

Cách đây cả chục năm, khi còn là cô bé đen nhủi, đầu khét mùi của nắng và gió, tôi thường được nội dẫn đi ăn giỗ chạp, được thưởng thức các món ngon trong đó không thể thiếu bát canh củ dền với hương vị ngọt lịm khó quên.

Ở vùng trung du quê tôi, củ dền chỉ được trồng ở vùng đất bãi bồi ven sông là đất thịt nhẹ, cát pha hoặc đất phù sa. Thường cứ độ tầm cuối tháng 12 đến đầu tháng 1, bà con nông dân lại vun đất trồng củ dền. Những củ dền được vùi xuống đất rồi từ từ nhú lên những mầm xanh bé nhỏ, hút dưỡng chất từ đất mẹ và khí trời theo ngày tháng lớn dần. Tháng 5 năm sau cũng là lúc thu hoạch củ dền. Gánh dền nặng trĩu theo chân các cô, các thím về nhà. Những ngày này, củ dền luôn hiện hữu trong bữa ăn của người dân quê.

Củ dền mới thu hoạch, chọn những củ tươi, không bị thâm, dập hay bị nứt, sứt để chế biến.

Củ dền, nguyên liệu chính tạo nên món canh thơm mát của nội.

Theo kinh nghiệm dân gian, củ dền là một vị thuốc quý có lợi cho cơ thể con người. Củ dền chứa nhiều loại vitamin, sắt, giúp chống táo bón, tăng cường hệ miễn dịch, kích thích tiêu hóa và bồi dưỡng cơ thể trong những ngày nắng nóng.

Củ dền mới thu hoạch về, lấy vài củ rửa sạch, cho vào nồi nước, thêm ít muối rồi nấu chừng 25 phút là đã nghe mùi hương thơm phức, quyến rũ. Một ít muối đậu giã nhỏ đặt bên cạnh, rổ dền luộc chẳng mấy chốc đã hết vèo. Rồi cả chén chè, đĩa xôi, cháo củ dền vào một sáng thức dậy, tất cả những món quê kiểng ấy lại chính là những món quà vặt thú vị của một thời cơ cực, vất vả.

Ở quê tôi còn một món canh củ dền dân dã mà bất kì các bà, các chị nào cũng biết cách chế biến. Trong các đám giỗ, cúng đất, chạp mả, cúng tất niên, ngày Tết không thể thiếu món canh củ dền. Ai đã từng nếm đủ món sơn hào hải vị đắt tiền, nếu thử một lần húp chén canh dền thì không gì tả được, nó làm lòng mình thật ấm áp và bao nhiêu mệt nhọc cũng dường như tan biến hết. Đặc biệt những ngày nắng nóng, canh củ dền là món ăn rất đưa cơm. Chẳng hiểu sao, cứ mỗi lần thưởng thức chén canh củ dền thanh ngọt của nội nấu là mọi mệt mỏi, nóng nực trong tôi dường như cũng tan biến hết.

Tô canh củ dền ngọt lịm thơm mát.

Bà nội tôi thường truyền cách bảo quản và chọn, sử dụng củ dền cho con cháu. Nên chọn những củ dền còn cứng, tươi, không bị thâm, dập hay bị nứt, sứt. Không nên chọn củ to quá dễ bị xơ, mà chỉ nên chọn củ cỡ vừa. Củ dền nấu canh với xương heo, giò heo là hợp và thơm ngon nhất. Hành khô, hành lá, hạt tiêu đóng vai trò hết sức quan trọng tạo ra mùi vị trong bát canh. Để đổi khẩu vị, bên cạnh củ dền có thể thêm một ít khoai tây, cà rốt và su, nồi canh sẽ thơm ngon hơn.

Mỗi lần nội nấu món canh củ dền, tôi thường mon men phụ nội gọt vỏ, cắt miếng. Củ dền sau khi gọt vỏ phải rửa sạch, cắt miếng theo chiều ngang bằng hai ngón tay để ráo. Xương heo sau khi đã chặt thành những miếng vừa ăn, nội mang rửa sạch rồi ướp sơ với chút muối, ngũ vị hương, hành băm nhỏ. Bà cho vào nồi ít dầu ăn đun nóng, cho hành tím băm nhỏ vào phi thơm, xong cho xương vào đảo một lát, cho vào nước đủ dùng và hầm trên lửa nhỏ cho xương mềm ra chất ngọt.

Củ dền đã xắt bà cũng đảo qua dầu ăn, đợi xương mềm tiếp tục cho củ dền vào hầm đến khi chín nêm lại gia vị, muối. Múc ra chén một ít canh, khói vẫn tỏa nghi ngút, húp một tí nước, kèm theo một lát khoai. Chút ngọt thanh của nước canh lẫn với cái béo của sườn trong cái mềm mại, ngọt lịm của củ dền.

Giờ thì nội tôi đã không còn nhưng năm nào cũng vậy, má vẫn trồng và chăm chút những luống củ dền. Lần nào về thăm nhà, tôi cũng được thưởng thức món canh củ dền má nấu, ăn đến cả tô canh mà vẫn còn thòm thèm. Tôi cũng như bao người khác, cuộc sống nơi phố thị vẫy gọi, mời chào. Nhưng dẫu có đi đâu ,về đâu, làm sao tôi quên được những kỷ niệm đã ăn sâu vào tiềm thức. Không phải là bữa cơm sang trọng, cầu kỳ... chỉ một bát cơm với tô canh củ dền thôi nhưng sao lại dạt dào tình nghĩa đến thế.

Tin cùng chủ đề: Ẩm thực Việt

Xem toàn bộ ››