Phán quyết Toà Trọng tài có ý nghĩa thực chất như thế nào?

Sau quá trình thụ lý kéo dài 3 năm, Tòa án Trọng tài Quốc tế (PCA) ở The Hague đã phán quyết về vụ kiện của Philippines với "đường lưỡi bò" của Trung Quốc.

Bắc Kinh tuyên bố "không chấp nhận và không công nhận" phán quyết từ Toà Trọng tài. Nhà khoa học chính trị Nga Grigory Lokshin nhận định: "Thủ tục tố tụng của Toà án Quốc tế có cơ sở pháp lý quốc tế quan trọng — Công ước Luật biển năm 1982. Tất cả các nước trong khu vực, bao gồm cả Trung Quốc, đã ký kết và phê chuẩn Công ước này, tức là  văn kiện này có cơ sở pháp lý chung cho việc giải quyết các tranh chấp biển. Phán quyết của tòa án trọng tài xác nhận những điều khoản quan trọng nhất của Công ước".

Trong phán quyết dài gần 500 trang, ông Lokshin đặc biệt lưu ý đến hai điều. Toà án Trọng tài tuyên bố yêu sách "đường lưỡi bò" của Trung Quốc không có cơ sở pháp lý, và bác bỏ "quyền lịch sử" của Trung Quốc ở Biển Đông. Và thứ hai, phán quyết xác định rõ ràng rằng, các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trên các rạn san hô không thể được coi là vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý và lãnh hải hải lý.

Tất nhiên, Trung Quốc ra tuyên bố phản đối phán quyết. Nhưng, văn kiện của toà án quốc tế đã được thông qua và không thể bị hủy bỏ. Phán quyết phải được thực hiện, mặc dù toà án trọng tài không có cơ chế để ép buộc các nước phải thực hiện quyết định của mình. Tuy nhiên, phán quyết của toà án có một ý nghĩa pháp lý, đạo đức và chính trị. Và việc từ chối thực hiện nó có thể gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho uy tín của Trung Quốc.

Theo ông Lokshin, Bắc Kinh rất lo ngại về điều đó, hết sức cố gắng vận động dư luận ủng hộ quan điểm của họ không công nhận phán quyết của toà án trọng tài. Nhưng, vẫn không đạt được nhiều thành công. Chỉ có khoảng một chục nước lên tiếng ủng hộ Trung Quốc và gần như tất cả các nước đó đều nằm cách xa vùng Biển Đông. Campuchia là một ngoại lệ duy nhất. Chỉ vì nền kinh tế của quốc gia này phụ thuộc hoàn toàn vào Trung Quốc. Phnom Penh đã tuyên bố không công nhận phán quyết của tòa án The Hague.

Trong tình huống này Trung Quốc sẽ hành động như thế nào? Nhiều chuyên gia dự đoán rằng, Bắc Kinh có thể rút tên ra khỏi Công ước luật biển năm 1982. Theo ông Lokshin, điều này là không thể. Bởi vì công ước này có không chỉ những điều kiện bất lợi, mà cả những điều kiện thuận lới cho Trung Quốc. Xin lưu ý đến việc, trước đây Trung Quốc là một trong những nước ủng hộ tích cực nhất việc thông qua công ước này.

Nhà khoa học chính trị Nga cho rằng, trong tương lai gần Philippines và Trung Quốc sẽ nối lại cuộc đàm phán song phương. Trong mọi trường hợp, cuộc đàm phán là tốt hơn so với việc gia tăng tình hình căng thẳng. Những hành động gần đây của Trung Quốc ở vùng Biển Đông có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng.

 Theo nhà khoa học chính trị Nga, sẽ là ngây thơ nếu cho rằng, sau khi Tòa Trọng tài đưa ra phán quyết về Biển Đông, tình hình trong khu vực sẽ ổn định lại hoàn toàn. Tuy nhiên, phán quyết tạo một cơ hội để nới lỏng sự căng thẳng.