10 năm & kỳ vọng 5.000km cao tốc

10 năm trước mới xong hơn 1.200km

Gần 10 năm trước, ngày 25/2/2013, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 356 phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phát triển GTVT đường bộ đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030. Chính phủ đặt mục tiêu nhanh chóng phát triển mạng lưới đường bộ cao tốc, để đến năm 2020, cả nước có khoảng 2.018km.

Thời điểm đó, ngoài 167km đường cao tốc đã hoàn thành (gồm TP.HCM - Trung Lương, Cầu Giẽ - Ninh Bình, Liên Khương - Đà Lạt, Vành đai 3 Hà Nội (đoạn cầu Phù Đổng - Mai Dịch), Đại lộ Thăng Long), Chính phủ đặt ra mục tiêu giai đoạn từ năm 2013 - 2020 hoàn thành 1.852km mới, gồm: Cao tốc Bắc - Nam (dài 776km), cao tốc Hạ Long - Móng Cái (dài 128km), cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu (dài 76km), cao tốc Nha Trang - Phan Thiết, cao tốc Dầu Giây - Liên Khương (dài 200km), Vành đai 3 Hà Nội đoạn Mai Dịch - Nam Thăng Long, Vành đai 4 Hà Nội (dài 47km), Vành đai 3 TP.HCM (dài 42km)…

Tuy vậy, thống kê của Bộ GTVT, tính đến hết năm 2020, cả nước có khoảng 1.259km đường cao tốc đưa vào khai thác (đạt khoảng 57,6% so với quy hoạch). Bên cạnh một số tuyến cao tốc đã được Bộ GTVT thực hiện đầu tư xây dựng đúng theo lộ trình quy hoạch đề ra như: Đà Nẵng - Quảng Ngãi, TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây, Hà Nội - Lào Cai, Hà Nội - Hải Phòng, Hà Nội - Thái Nguyên, Hòa Lạc - Hòa Bình… còn lại các dự án khác vẫn đang triển khai xây dựng (cao tốc Bắc - Nam, Hạ Long - Móng Cái…), hoặc chưa được phê duyệt dự án đầu tư (Vành đai 4 Hà Nội, Vành đai 5 Hà Nội, Vành đai 3 TP.HCM…).

Đại diện Tổng Công ty Thiết kế GTVT (TEDI) - đơn vị lập dự án quy hoạch cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn tới kết quả thực hiện không đáp ứng theo quy hoạch đề ra. Trong đó, yếu tố cốt lõi là thiếu nguồn kinh phí đầu tư. Tổng nhu cầu vốn đầu tư giai đoạn 2011 - 2020 theo quy hoạch của hệ thống đường bộ cần 1.100.000 tỷ đồng, nhưng thực tế nguồn vốn bố trí từ ngân sách và huy động xã hội hóa chỉ khoảng 573.000 tỷ đồng, đạt khoảng 51% so với nhu cầu.

Tiếp đó là những khó khăn, vướng mắc về công tác giải phóng mặt bằng. Nhiều dự án thiếu mặt bằng để triển khai, kéo dài nhiều năm, thậm chí có những dự án đến khi hoàn thành vẫn còn vướng mặt bằng. Bên cạnh đó, một số dự án cao tốc được đề xuất triển khai theo hình thức đối tác công tư (PPP) nhưng việc cam kết nguồn vốn hỗ trợ của Trung ương và địa phương chưa rõ ràng dẫn tới không tìm được nhà đầu tư.

Nhà nước sẽ chia sẻ rủi ro...

Theo đề xuất của Bộ GTVT, các dự án được ưu tiên đầu tư thời gian tới dựa trên các tiêu chí: Tập trung đầu tư thông tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông; các tuyến đường cao tốc vành đai và các tuyến kết nối với Hà Nội và TP.HCM; các tuyến cao tốc kết nối với các khu vực chưa có trục cao tốc kết nối hoặc mật độ chiều dài đường trên diện tích còn thấp.

Cụ thể, tại khu vực phía Bắc, đến năm 2030 sẽ đầu tư 12 đoạn tuyến (dài 719km). Khu vực miền Trung sẽ đầu tư 5 đoạn tuyến cao tốc (dài 1.566km). Tại khu vực phía Nam, 12 đoạn tuyến cao tốc dài 1.090km cũng được quy hoạch để thực hiện đầu tư trong giai đoạn 2021 - 2030.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông cho biết: "Ngoài vốn ngân sách, chúng ta có thể huy động các nguồn lực khác. Quy hoạch lần này sẽ khắc phục bằng việc đưa ra quan điểm rõ ràng về việc Nhà nước cùng chia sẻ rủi ro với nhà đầu tư. Bên cạnh đó, trách nhiệm của ngân hàng, bảo hiểm, Nhà nước trong đảm bảo điều kiện hợp đồng với nhà đầu tư cũng được tính đến để đảm bảo tính khả thi.