Trả lại tên cho... điện bã mía!

Có thể sản xuất 15 tỷ kWh điện/năm

Theo ông Phạm Quốc Doanh - Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam, hiện phần nhiều các nhà máy mía đường đã đạt công suất 3.000 - 6.000 tấn mía/ngày, có nhà máy lên đến 10.000 tấn, nên lượng bã mía dư thừa lớn. Có thời điểm, bã mía ở các nhà máy đường thải ra chất lên thành núi, rất hôi thối, ô nhiễm.

Sản xuất điện từ bã mía đang gặp khó khăn vì giá thu mua điện quá thấp. Ảnh: T.L

Vì vậy, nhiều nhà máy đã đầu tư phát điện bã mía, điển hình như: Nhà máy KCP công suất 39MW; Thành Công Gia Lai đạt 34,6MW; LASUCO (Thanh Hóa) 35MW; Nhà máy đường Khánh Hòa 60MW; Nhà máy Đường An Khê 93MW…

Tính đến tháng 6.2018, đã có 9 nhà máy đường đầu tư tổng công suất lắp đặt điện bã mía đạt khoảng 351,6MW. “Chúng tôi xác định điện bã mía là nguồn thu rất lớn, góp phần giảm giá thành cho đường, giúp nhà máy đường có thêm khoản thu để quay trở lại hỗ trợ cho nông dân trồng mía. Đây là tiềm năng lớn vừa tạo ra năng lượng tái tạo, vừa giải quyết được ô nhiễm môi trường”- ông Doanh nói.

 Cũng theo ông Doanh, thế giới đang có xu thế hạn chế sản xuất điện từ các nguồn tài nguyên hóa thạch vốn hữu hạn. Quy hoạch điện 7 đã xác định nâng dần tỷ trọng năng lượng tái tạo để thay thế nhiệt điện hóa thạch. Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 có 2% lượng điện được cung cấp từ nguồn điện sinh khối, trong đó có điện từ bã mía. Hiện chúng ta có 41 nhà máy đường, với diện tích mía nguyên liệu khoảng 260.000ha, cho sản lượng mỗi năm hơn 15 triệu tấn mía. Bình quân mỗi tấn mía tươi sau khi ép lấy đường, phần bã mía sẽ sản xuất được 100kWh điện. Nếu tất cả bã mía của các nhà máy đường đều được đưa vào sản xuất điện, sẽ sản xuất được 15 tỷ kWh điện mỗi năm.

Còn nhiều thách thức

Tuy nhiên, ông Doanh cho rằng, việc phát triển các dự án điện từ bã mía đang gặp nhiều khó khăn. Thách thức lớn nhất là giá mua điện bã mía của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) quá thấp và phi lý. Hiện các nhà máy đường Thái Lan bán điện  giá 11 – 13 cent Mỹ/kWh, trong khi các nhà máy đường ở Việt Nam chỉ được trả 5,8 cent Mỹ/kWh, tương đương 1.220 đồng/kWh. Theo quy định của Bộ Công Thương, nếu nhà máy mía đường có tổ máy phát điện vừa dùng để sản xuất đường, phần còn thừa mới đưa lên lưới, tức là coi bán điện chỉ là hoạt động bổ sung của nhà máy mía đường thì gọi là phát điện đồng phát (CHP).

 EVN yêu cầu, nếu nhà máy mía đường nào tách sản xuất điện ra thành doanh nghiệp hạch toán độc lập thì sẽ không coi là  CHP nữa, mới mua với giá điện sinh khối, tức là 7,4 cent/kWh. Nhà máy đường Quảng Ngãi đã đầu tư tới 2.200 tỷ đồng để xây dựng một nhà máy điện bã mía riêng với công suất lên tới 93MW ở bên cạnh nhà máy đường. Ngành điện đến kiểm tra, lấy lý do vẫn là điện bã mía, để rồi không ký hợp đồng mua điện theo giá mới.

Điều đáng nói là điện gió, điện mặt trời… cần phải có mặt bằng rất lớn, nên đòi hỏi cơ chế hỗ trợ của Nhà nước về đất đai, đồng thời được trả giá cao. Trong khi điện bã mía thì không cần ưu đãi đất đai.

Bên cạnh đó, lập luận ngành mía đường đã có lãi từ sản xuất mía đường rồi, bã mía thải ra không mất tiền mua nguyên liệu đầu vào, tự dưng có điện bán, nên mua giá thấp là không hợp lý.

Theo Quyết định 24, điện sinh khối là nguồn điện tái tạo sử dụng sản phẩm phụ từ nông nghiệp, trấu, rơm, rạ, củi hoặc bã mía. Nhưng cho đến nay, vẫn chưa có nhà máy điện nào từ rơm rạ, trấu, củi, trong khi điện bã mía lại bị xếp vào điện đồng phát để mua với giá riêng và quá thấp.

Ông Doanh cho rằng, nếu vẫn giữ giá mua điện bã mía hiện nay, 30 nhà máy mía đường còn lại sẽ không đầu tư xây dựng nhà máy điện bã mía nữa. Họ sẽ đem bã mía đóng kiện để xuất khẩu sang Nhật Bản. Hiện bã mía được phía Nhật thu mua với giá hơn 500.000 đồng/tấn. LASUCO có phương án dùng bã mía để làm giá thể trồng trọt thay thế cho xơ dừa, cho sản xuất nông nghiệp công nghệ cao, lợi nhuận cao gấp 3 lần so với bán điện. 

 Từ thực tế này, Hiệp hội Mía đường Việt Nam đã có văn bản kiến nghị Chính phủ về giá điện bã mía. Bản chất của điện bã mía là điện sinh khối, nên hãy “trả lại tên cho em”, không gọi là điện đồng phát nữa.