Vượt biên ngậm ngải tìm trầm

Giấc mơ trở thành tỷ phú đã thôi thúc những người đàn ông làng Thanh Hưng xã Hưng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đời nối đời đạp rừng sang tận Lào để tìm trầm hương.

Cây trầm hương được tạo dáng trưng bày tại nhà “chủ trầm” Nguyễn Văn Tân, thôn Thanh Hưng.

Làng vắng bóng đàn ông

Làng Thanh Hưng nằm bên dòng sông Son, cạnh Di sản thiên nhiên thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng. Làng đông dân, có nhiều nhà đẹp, nhưng luôn yên ắng. “Trầm hương đã “hút” hết thanh niên trong làng vào rừng rồi. Nếu có việc chi cần đến trai tráng thì chẳng thấy bóng ai” - Trưởng thôn Trần Tiến Đạt nói.

15 tuổi là trai làng Thanh Hưng đã vào rừng “săn” trầm. Theo ông Đạt, ở làng ông nhà nào cũng có người “đi điệu” (đi tìm trầm), có nhà đến 5 người theo “nghề” - nào là anh em, cha con, ông cháu...

Ông Nguyễn Văn Hải, một người đã có hơn 30 năm “đi điệu”, kể: “15 tuổi tui đã theo cha đóng cùi (bao vải, bao lác đựng hành lý) vào rừng. Suốt gần 30 năm ròng rã, tính ra tui ở nhà với vợ con chưa tới 5 năm…”.

Cũng lời ông Hải, dân làng ông ít học, ruộng nương không có, con cái lại quá đông, không đi tìm trầm thì cũng không biết mần chi mà sống. Người Thanh Hưng đi tìm trầm không mấy khi hẹn ngày về. Trúng trầm thì mươi ngày nửa tháng, còn không trúng thì vài tháng, thậm chí... ba, bốn năm sau mới quay về. Mỗi lần dân “điệu” về, vợ, con ngỡ ngàng, khóc lóc vì cứ nghĩ là đã mất tích, bỏ mạng trong rừng sâu.

Cũng có người trúng trầm có bạc tỷ, cất được nhà lầu, như các ông Nguyễn Văn L, Nguyễn Ngọc T… Còn phần đông dân “điệu” kiếm mỗi chuyến vài ba triệu đồng, đủ đong gạo nuôi vợ con. Nhưng cũng có người không quay về, có người về tay trắng, tàn phế, bệnh tật.

Xuất ngoại

Nghề “đi điệu” có ở nhiều tỉnh miền Trung, nhưng “thương hiệu” nhất là dân Thanh Hưng. Không có rừng già, rừng non nào trên đất nước mà chưa in dấu chân người làng này. 10 năm lại đây, người Thanh Hưng sang tận Lào, Thái Lan, Trung Quốc... mang theo giấc mơ đổi đời ấy. Nhiều người ở từ năm này sang năm khác trong rừng Lào, đến nỗi quên cả chữ Việt, nhưng tiếng Lào, chữ Lào lại thông.

Vì “xuất ngoại” tìm trầm nên mỗi chuyến đi của dân “điệu” Thanh Hưng bây giờ được chuẩn bị kỹ hơn. Cùi (hành lý) nặng gấp đôi, gấp ba ngày trước. Trong đó ngoài vài chục cân gạo, võng, chăn, còn có rìu, rựa, bộ dũm thép (dụng cụ xoi trầm), dầu gió, thuốc tây và hương hoa, lễ vật để cầu khấn thần linh đưa đường dẫn lối.

Tương truyền Nữ vương Ponagar, hay còn gọi là Thiên Y Thánh Mẫu, đã hóa thân vào cây dó, tạo thành trầm. Người lương thiện, phúc đức ba đời mới được Thánh Mẫu “chỉ” trầm cho. Còn không dù có đứng cạnh cây dó có trầm kỳ (trầm quý hiếm) cũng “tối thui”.

Trước khi xuất hành lên đại ngàn, người "đi điệu" dành 3 ngày ăn chay, kiêng cữ chuyện phòng the. Trong suốt hành trình không được nói chuyện xúi quẩy, không gây sự lẫn nhau, không nói “húy”. Trong chuyện huý này có rất nhiều những điều kiêng kỵ. Chẳng hạn, trên hành trình ấy, để cầu may, mọi người phải gọi muối là diêm, gạo gọi là mễ, đá tảng gọi là gộp, cọp phải gọi là thầy, bị ong đốt phải nói là uông ké...

Thanh Hưng đang “sở hữu” một loạt “đại gia” trầm, dân trong nghề gọi là chủ trầm, như Hoàng Văn Lập, Trần Ngọc Tân, Hoàng Thanh Xuân, Nguyễn Văn Kiệm, Nguyễn Văn Châu… Họ ứng tiền cho dân “điệu” đóng “cùi”. Khi phu trầm trúng thì bán lại cho họ, để trừ nợ. Chỉ có họ mới đứng ra môi giới mua bán những gộc trầm bạc tỷ hoặc chục, trăm tỷ. Nghề “tính tuổi” trầm của họ một vài trăm dân “đi điệu” mới được một người. Không có “con mắt trầm” như họ thì tan gia bại sản như chơi.

(Còn nữa)

Phan Phương