Kể chuyện làng: Xuân về nhớ món ruốc um

 Ở quê tôi, ruốc biển xuất hiện hầu như quanh năm nhưng trong dịp Tết ngư dân khai thác khá nhiều nên giá bán ở các chợ khá rẻ.

Giáp Tết, thời tiết khô hanh, biển hiền hòa là điều kiện thuận lợi để ngư dân các ven biển Duy Xuyên (Quảng Nam) quê tôi bám biển khai thác ruốc (tép). Nghề bắt ruốc bắt đầu từ tháng 9 năm này kéo dài đến hết tháng 3 (Âm lịch) năm sau.

Hiện nay, giá ruốc tươi tại các chợ Quảng Nam giao động từ 50.000 đồng đến 60.000 đồng/kg. Đến mùa ruốc, người dân Quảng Nam rất phấn khởi bởi có một loại thực phẩm mà khi chế biến với rau, trái xứ Quảng tạo nên một món ăn ngon, bổ, rẻ và đầy hương vị không dễ nơi đâu có được khi Tết đến Xuân về.

Lúc sinh thời, mẹ tôi cũng như nhiều cư dân ven biển Duy Xuyên thường chế biến con ruốc tươi thành nhiều món ăn hấp dẫn như: ruốc xào khế, ruốc xào hành xúc bánh tráng, ruốc nấu canh cà chua, ruốc xào bí xanh, ruốc xào với đậu rồng, ruốc biển um ăn với bánh tráng rau sống… Ngoài ra, ruốc còn là nguyên liệu chính để làm ra đặc sản ruốc muối (ruốc chua)… tất cả đã trở thành đặc sản khó quên của mỗi người dân vùng biển miền Trung xứ Quảng.

Nói về tép rong (tép sông), ký ức tuổi thơ trong tôi hiện về những lần cùng lũ bạn rủ nhau xuống sông xúc tép. Chỉ cần mang theo một cái rổ và cái thùng nhôm nhựa đựng tép (có buộc sợi dây quấn ngang lưng cho thùng khỏi trôi) là có thể "bắt tép" được rồi.

Đối với món ruốc biển thì mẹ tôi mua ở chợ với giá khá rẻ, món tép xào khế thì nguyên liệu giản dị, dễ kiếm, chế biến lại nhanh, ruốc biển xào khế là món ngon đúng chất dân dã. Chỉ cần vài lạng tép biển thật tươi, vài quả khế chua hái sau vườn nhà là đủ vị cơ bản để tạo nên món ăn ngon. Ruốc biển thật tươi mua về xóc trong nước cho thật sạch rồi vớt ra để ráo. Ướp vào ruốc một chút muối, gừng giã nhỏ và bột ngọt cho thấm. Khế lựa những quả xanh, căng mọng gọt bỏ lớp diềm vỏ cắt lát mỏng.

Mẹ đặt xoong lên bếp phi thơm dầu ăn, tiếp đến cho ruốc vào và khuấy đều tay. Bí quyết để có món ruốc xào khế ngon nằm ở việc điều chỉnh ngọn lửa. Lúc vừa thả ruốc vào xoong phải khéo cho lửa thật mạnh để ruốc nhanh ráo, vỏ hồng và giòn. Đến khi ruốc thật khô nêm vào xoong ít nước mắm, tiếp tục khuấy nhẹ thêm vài phút nữa thì thêm vào ít đường để ruốc thêm săn giòn, có vị mặn ngọt dễ chịu. Khế được cho vào sau cùng, khi con ruốc xào đã thật thấm gia vị, tỏa mùi thơm hấp dẫn. Vị mặn mặn, ngọt ngọt, thơm dịu đậm đà của "ruốc rang" hòa với vị chua thanh thanh của khế khiến bữa cơm tuy thanh đạm mà thật ngon lành.

Dân dã nhưng mà rất ngon là món ruốc biển um (om) cuốn bánh tráng rau sống được chế biến như sau: Mẹ đặt chảo lên bếp, phi thơm dầu ăn với một ít hành tím. Cho ruốc đã ướp gia vị vào xào chín và nêm gia vị cho món ăn vừa miệng và nhấc xoong khỏi bếp.

Ăn kèm với ruốc biển um là bánh tráng, rau sống các loại như khế chua, xà lách, diếp cá, húng thơm, tía tô, húng quế, dưa leo, giá đậu... và dĩ nhiên là không thể thiếu chén nước mắm chanh, tỏi, ớt được pha hơi cay. Dùng một miếng bánh tráng mỏng cho lên trên các loại rau sống, cuốn lại với vài muỗng "ruốc um", chấm vào chén nước mắm và thưởng thức.

Ngày Tết, món tép um mẹ chế biến có vị bùi, béo ngọt; rau sống vườn nhà thanh mát với vị chua thanh của khế hòa trong nước chấm cay cay, đậm đà mang đến cho người ăn một món ăn lạ miệng, với hương vị rất thơm ngon, đặc trưng.

Chỉ cần khoảng 30.000 đồng là đủ mua các nguyên liệu về chế biến món này cho 2 người ăn no nê, vừa rẻ tiền vừa đủ các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể để "hóa giải" các chất béo từ cá, thịt ê chề trong những ngày ăn Tết. Cho nên, quê tôi vẫn còn câu ca:

"Duy Xuyên có  món ruốc um

Níu lòng du khách ngàn trùng về đây

Xuân về gió biển hây hây

Hòa cùng "hương ruốc", đắm say bao người!".