Côn Đảo, “hòn đảo ngọc” của Tổ quốc

Nguyễn Hữu Hiệp Thứ bảy, ngày 06/09/2014 07:00 AM (GMT+7)

Côn Đảo là một quần đảo gồm 16 hòn đảo lớn nhỏ (Côn Đảo, Côn Sơn, Hòn Tre Lớn, Hòn Tre Nhỏ, Hòn Cau, Hòn Trọc, Hòn Bà, Hòn Trắc, Hòn Tài, Hòn Bảy Cạnh, Hòn Cau…). Quần đảo mang tên hòn đảo lớn nhất: đảo Côn Lôn tên thường gọi là Côn Đảo.

Địa danh Côn Đảo tùy từng lúc, từng nơi mà sử sách ghi có khác nhau: Côn Lôn, Côn Nôn, Côn Sơn, Cốc Tầm Lai… Côn Đảo tọa lạc ở biển Đông, cách Vũng Tàu 97 hải lý và cách TP.HCM 120 hải lý, nằm trên tọa độ 8 độ 47’57” vĩ độ Bắc; 106 độ 36’ kinh độ Đông. Tổng diện tích 76,71km².

Bãi biển Côn Đảo (Ảnh minh hoạ, nguồn: Internet)

Gia Định thành thông chí ghi nhận, đảo Côn Lôn “Ở giữa biển Đông, từ cửa cảng Cần Giờ chạy ghe hướng về phía mặt trời mọc đi xuống phía Đông hai ngày đêm mới đến. Đảo lớn 100 dặm có ruộng núi trồng lúa bắp khoai đậu nhưng cũng không nhiều, thường phải mua gạo ở Gia Định để bổ túc. Thổ sản là ngựa và trâu, không có hùm beo.

Dân ở đảo đoàn kết làm binh sĩ gọi là Tiệp nhất đội, Tiệp nhị đội, Tiệp Tam đội, thuộc đạo Cần Giờ, đều có đủ khí giới để phòng bị quân cướp ở xứ Đồ Bà vì không thể kêu gọi đến chỗ khác được. Quân lính ở đấy thường lấy yến sào, đồi mồi, ba ba, quế mắm ốc tai tượng, theo thời tiết dâng nộp; còn sinh kế thì nhờ có hải vật: cá tôm, quả cau to lớn, vỏ hồng, khí vị ngọt thơm, thường đến đầu mùa xuân, nhân cau ở Gia Định chưa kết qủa, mà cau ở đảo đã dùng được, chở vào đổi bán, được giá rất cao”.

Sách Đại Nam nhất thống chí dựa theo để mô tả vị trí, nhưng có cung cấp thêm một số thông tin bổ ích khác: “Đảo Côn Lôn: Theo Gia Định thành thông chí, đảo ở giữa biển Đông, từ cửa Cần Giờ ra biển đi về phía đông thì 2 ngày có thể đến; từ cửa Cổ Huyễn đi thuyền, một ngày đêm có thể đến. Từ năm Minh Mệnh thứ 19 về trước thuộc trấn Gia Định, từ năm 20 về sau thuộc tỉnh Vĩnh Long.

Trên đảo có ruộng, có thể trồng lúa đậu; thổ sản có trâu ngựa, không có hùm beo; dân cư thì có dân thôn An Hải, biên chế thành đội Thanh Hải, ở đấy giữ đất không được dời đi nơi khác; hằng năm đi lấy yến sào, ốc tai voi, đồi mồi, con vích, dây mây để nộp. Giữa đảo rất nhiều cỏ tốt, năm Canh Tuất đầu đời trung hưng, thường đem ngựa công chăn nuôi trên đảo.

Năm Nhâm Ngọ Hiển Tông thứ 11 [1702], giặc biển An Liệt đi thuyền đến đậu ở đảo Côn Lôn, người tù trưởng là bọn Tô Lạt Gia Thi 5 người, chia làm 5 ban cùng đồ đảng hơn 200 người, kết dựng trại sách, của cải rất nhiều, bốn mặt đều đặt súng, ở hơn một năm. Trấn thủ Trấn Biên là Trương Phúc Phan chiêu mộ 15 người Chà Và, bí mật sai họ trá hàng, rồi nhân đêm phóng lửa đốt trại, đâm chết nhất ban, nhị ban, bắt được ngũ ban, còn tam ban, tứ ban thì theo đường biển trốn thoát. Nhận được tin báo thì Trương Phúc Phan sai binh đi thuyền ra đảo thu hết của cải dâng nộp”.

Tàu cập bến tại Côn Đảo (Ảnh minh hoạ, nguồn: Internet)

Huyện Côn Đảo với một số nét đặc trưng khá ấn tượng:

- Là huyện nhưng không có xã, ấp như các nơi khác;

- Dân số huyện Côn Đảo hiện có khoảng trên 4.000 người – ít nhất so các huyện trong cả nước – trong đó nữ ít hơn nam (địa bàn có tỉ lệ giới tính trái ngược so các nơi khác);

- Có thể nói Côn Đảo không có nạn trộm cắp và các tệ nạn xã hội khác;

- Nếu trước ngày giải phóng 30.4.1975 Côn Đảo là nhà tù lớn nhất Đông Dương, thì nay nơi đây không có trại giam nào (nếu có người phạm tội chỉ tạm giữ hoặc đưa về đất liền – hoàn toàn trái ngược với trước: “phạm nhân” bị đưa từ đất liền ra đảo).

Theo Biên niên

- Phủ Biên tạp lục của Lê Quý Đôn, Côn Đảo thuộc chủ quyền nước Đại Việt xứ Đàng Trong từ thời chúa Nguyễn, đặt thuộc quyền dinh Trấn Biên. Vì vậy năm 1702 người Anh chiếm đóng đảo Côn Lôn đã bị Trấn thủ Trấn Biên là Trương Phước Phan lập kế cho người trá hàng, trấn giữ đồn và phóng lửa đốt trại, đuổi thực dân Anh ra khỏi quần đảo, giữ vững chủ quyền.

Qua đó ta thấy, đảo Côn Lôn thời chúa Nguyễn thuộc vào Trấn Biên.

- Tháng 6.1783, Nguyễn Ánh chạy ra đảo Côn Lôn, dự định kế hoạch lâu dài, lập ra 3 làng: An Hảo, An Hội, Cỏ Ống.

- Ngày 28 tháng 11 năm 1787, tại cung điện Versailles, Thượng thư Bộ Ngoại giao Pháp là Armand Marc, Bá tước de Montmorin, thay mặt vua Pháp ký với đại diện của Nguyễn Ánh là Giám mục Bá Đa Lộc bản hiệp ước "Tương trợ tấn công và phòng thủ" (thường gọi là Hiệp ước Versailles), gồm 10 điều khoản, trong đó có việc để cho Pháp sử dụng đảo Côn Lôn.

- Từ 1802 – 1838, quần đảo Côn Lôn thuộc trấn Cần Giờ, Gia Định.

- Năm 1802 Nguyễn Ánh đã dùng Côn Lôn làm nơi giam giữ tù nhân.

- Ngày 05.6.1862, hòa ước Nhâm Tuất được ký kết gồm 12 khoản, trong đó có khoản 3 ghi “nhường trọn chủ quyền cho Pháp 3 tỉnh Biên Hòa, Gia Định, Định Tường và đảo Côn Lôn”.

- Từ triều Gia Long Côn Đảo thuộc tỉnh Hà Tiên, gọi là Cốc Tầm Lai. Đến triều Minh Mạng gọi là đảo Côn Lôn thuộc đạo Cần Giờ tỉnh Gia Định.

- Năm 1839, khi Bố Chánh Gia Định là Hoàng Quýnh đi xét việc thành Trấn Tây trở về, vua Minh Mạng hỏi sơn xuyên hình thể Gia Định, Quýnh tâu: “Cù lao Côn Lôn cách Gia Định xa mà đến Vĩnh Long gần, nên cho thuộc về Vĩnh Long cho tiện”. Ngài bèn cho Côn Lôn thuộc về Vĩnh Long quản hạt…

- Tháng 4.1861, khi thực dân Pháp đánh lấy tỉnh Định Tường, theo lệnh của Đô đốc Bonard, Hải quân trung uý Lespès đã trực tiếp chỉ huy chiến hạm Norgazaray tiến chiếm, rồi tự lập biên bản, ngang nhiên xác lập chủ quyền Pháp trên quần đảo Côn Lôn, vào ngày 28.11.1861.

- Ngày 01.2.1862 Đô Đốc Bonard ra nghị định thiết lập nhà tù Côn Đảo để giam những tội nhân mang án tù từ 1 – 10 năm… Từ đó cho đến 1975 Côn Đảo trở thành “địa ngục trần gian” ở xứ Đông Dương (113 năm).

- Ngày 16.5.1882 Tổng Thống Pháp Jules Grévy ký sắc lệnh đặt Côn Đảo là một cấp hành chính như một quận của Nam kỳ. Lúc bấy giờ người Pháp vẫn gọi nơi nầy là Ile d’orleans như Renault – phái viên của Hội buôn Pháp ở Ấn Độ đã gọi trước đó, nhưng trên bản đồ họ ghi là Poulo Condor.

- Thời Pháp thuộc, thành phố tự trị Cap Saint Jacques và Poulo Condor (Vũng Tàu và Côn Đảo) không thuộc tỉnh nào. (Năm 1905, xóa bỏ thành phố Cap Saint Jacques, chuyển thành đại lý hành chính thuộc tỉnh Bà Rịa).

- Ngày 10.3.1945, hai tàu chiến Nhật đổ 1 trung đội lính lên chiếm Côn Đảo.

- Ngày 18.4.1946, Pháp trở lại chiếm Côn Đảo.

- Năm 1954, Côn Đảo được gọi là vùng đảo Côn Sơn.

- Tháng 3.1955 thực dân Pháp bàn giao quần đảo Côn Lôn cho chính quyền Ngô Đình Diệm.

- Ngày 22.10.1956 Diệm ký sắc lệnh số 143/NV (“minh định địa giới toàn quốc”) thành lập nơi nầy là tỉnh Côn Sơn (tỉnh nhưng không có quận, huyện, xã, phường).

- Ngày 21.4.1965 Thủ tướng Sài Gòn Phan Huy Quát, ký sắc lệnh số 75/NV bãi bỏ tỉnh Côn Sơn, xem đây là “cơ sở hành chính trực thuộc chính quyền trung ương” Sài Gòn. “Chúa đảo” tất nhiên không còn là tỉnh trưởng nữa mà là Đặc phái viên hành chính kiêm quản đốc Trung tâm cải huấn Côn Sơn.

- Năm 1970 chính quyền Sài Gòn sáp nhập Côn Đảo vào tỉnh Gia Định.

- Ngày 7.11.1974 “cơ sở hành chính” Côn Sơn được đổi thành thị trấn Phú Hải, trực thuộc tỉnh Gia Định.

Phía Cách mạng, sau Cách mạng tháng Tám chính quyền xem Côn Đảo là một bộ phận của tỉnh Hậu Giang, tuy nhiên trong chiến tranh chống Mỹ, cứu nước, để thuận tiện và nhanh chóng trên một số mặt, Côn Đảo được liên hệ trực tiếp với cục R thông qua Tỉnh uỷ Tây Ninh – địa bàn Trung ương Cục đang đóng.

Từ sau ngày miền Nam hoàn toàn được giải phóng, Chính quyền Cách mạng xoá bỏ thị trấn Phú Hải do chính quyền Sài Gòn đặt gọi. Côn Đảo là một đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành lập tháng 5.1975.

- Tháng 1.1977 Côn Đảo trở thành 1 huyện của tỉnh Hậu Giang.

Sau trở thành một huyện của Tp. Hồ Chí Minh; rồi lại trở thành một huyện của tỉnh Hậu Giang.

- Ngày 30.5.1979 Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam thành lập đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo, tương đương cấp tỉnh (gồm thị xã Vũng Tàu, xã Long Sơn thuộc tỉnh Đồng Nai và huyện Côn Đảo thuộc tỉnh Hậu Giang). Côn Đảo trở thành 1 quận của đặc khu, trực thuộc trung ương của nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

- Năm 1991 Quốc hội khóa VII kỳ họp thứ 9 ngày 12.8.1991 quyết định thành lập tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Côn Đảo trở thành 1 huyện của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, nhưng không có xã.

- Từ sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Chính quyền Cách mạng từng bước chỉnh trang, không chỉ tôn tạo thành điểm tham quan du lịch, mà còn gìn giữ, bảo vệ toàn vẹn từng di vật vốn chứa đựng nhiều thông tin giá trị của quá khứ.

Hiện Côn Đảo được xem là “Hòn đảo ngọc” của Tổ quốc.

Tin cùng chủ đề: Đất nước - Con người

Xem toàn bộ ››