Theo sử sách, họ Lý ở Thái Đường đang tế lễ các vua, ai đã sai đào hố sâu, giật sập chôn sống hết?

Vụ tàn sát tôn tộc nhà Lý sử ghi xảy ra ở Thái Đường, Hoa Lâm. Trong bộ Đại Việt sử ký toàn thư, bản khắc in cũ nhất năm Chính Hòa (1697) ghi: "Mùa đông năm ấy (1232), nhân người họ Lý tế lễ các vua nhà Lý ở Thái Đường, Hoa Lâm, Thủ Độ ngầm đào hố sâu, làm nhà lên trên, đợi khi mọi người uống rượu say, giật máy chôn sống hết".

Thái Đường, Hoa Lâm thuộc huyện Đông Ngàn, một huyện nổi tiếng đất Kinh Bắc và cả nước bởi số người đỗ đạt cao nhất thời xưa trong các phủ huyện cũ dưới thời kỳ phong kiến Việt Nam. Năm 1905 một phần huyện Đông Ngàn nhập vào tỉnh Phúc Yên, phần còn lại (có Thái đường Hoa Lâm) nhập vào phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ngày 31/3/1961 vùng đất Thái Đường về huyện Đông Anh, Hà Nội (nay thuộc xã Mai Lâm, huyện Đông Anh, TP Hà Nội).

Xưa các vua Lý lập vườn hoa lớn ở Thái Đường, với tên Lâm Hoa Viên. Từ Thăng Long theo đường thuỷ độ non chục cây số, các vua Lý về chơi vườn thượng uyển Hoa Lâm. 

Đền Đô thờ 8 vị vua vương triều nhà Lý ở TP Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.

Tại xã Mai Lâm, huyện Đông Anh ngày nay còn rất nhiều di tích, truyền thuyết gắn với vườn hoa xưa và các vua triều Lý. Các tên như Danh Lâm, Du Lâm là gắn với Hoa Lâm xưa. 

Dân xã Thái Bình ngày nay (tức trên đất Thái Đường cũ) đều biết về truyền thuyết thảm án tôn tộc nhà Lý. Tám thôn thuộc xã Mai Lâm nay đều có đền chùa đình miếu thờ cúng, tế lễ liên quan đến sự kiện xưa. Đình làng Thái Bình, một di tích liên quan trực tiếp đến sự kiện vụ thảm án, thờ ba vị thành hoàng là Lý Chiêu Hoàng, Trần Cảnh và Trần Thủ Độ. 

Đình trước ở ven sông Đuống, sau bờ lở, nước sông chạy sát vào đình, năm 1990 dân làng chuyển đình vào trong đê. Đặc biệt là khu rừng Mai Lâm, dấu tích Hoa Lâm Viên xưa, những người tuổi ngoài 70 mươi ở đây còn biết cánh rừng cũ. Họ kể lại, vào quãng sau năm 1950, khi sang ga Yên Viên phải qua khu rừng Mai Lâm rậm rạp. 

Trong rừng, sung là loại cây nhiều nhất. Đến tận năm 1957, vì lấy đất hàn khẩu đê vỡ, vụ vỡ đê nổi tiếng hồi đó, rừng Mai Lâm bị chặt phá. Khu rừng xưa thành bãi đất, trồng ngô khoai như hiện nay.

Vậy tại sao nhà Lý lập vườn thượng uyển ở Mai Lâm? 

Đất Cổ Pháp, Đình Bảng là quê nội nhà Lý, còn quê ngoại nhà Lý ở đâu? Trong cuốn lịch sử xã Mai Lâm, xuất bản năm 1990, thì thôn Thái Bình có ngôi mộ bà Phạm Thị Ngà, mẹ vua Lý Thái Tổ. 

8 vị vua vương triều Lý đang được thờ tại Đền Đô, TP Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. Ảnh: Văn Đức (Đài PTTH Bắc Ninh).

Theo cụ từ trông đền làng Thái Bình, gần đây khi sửa chữa chùa Thiên Tâm (chùa Tiêu) ở núi Tiêu Sơn, xã Tương Giang, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là phường Tương Giang, TP Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), thấy bút tích cũ ở chùa ghi, mẹ của Lý Công Uẩn tên là Phạm Thị Ngà, quê ở Thái Đường. 

Theo sử cũ, Lý Công Uẩn sinh ở chùa Thiên Tâm khi bà mẹ đến lễ và vãn chùa. Sau khi phát hiện ra điều này, hàng năm dân Đình Bảng sang lễ bên ngoại - thôn Thái Bình, xã Mai Lâm. Vậy phải chăng quê ngoại ở đây nên nhà Lý lập Lâm Hoa Viên?

Luật nay: Nếu vụ thảm án là thật, Trần Thủ Độ khó tránh tội

Sau khi Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là Trần Cảnh, vai trò của nhà Lý chấm dứt vào năm 1225. Ngày 10 tháng 8 năm Bính Tuất (1226) Thái sư Trần Thủ Độ ép Lý Huệ Tôn phải tự vẫn ở chùa Chân Giáo (nay thuộc địa phận quận Ba Đình, Hà Nội). 

Trong bộ sử Đại Việt sử kí toàn thư có ghi về vụ thảm sát tôn tộc nhà Lý ở Thái Đường vào cuối năm 1232, nhưng cũng chính trong bộ sử này còn tồn nghi sự kiện đó và cho rằng: việc này chưa chắc đã có thực, lại dẫn thêm, vào đời vua Trần Anh Tông (1293-1314) còn có người họ Lý làm tướng.

Cứ theo bộ sử trên ghi vụ thảm án thì lúc đó tôn tộc nhà Lý đến tế lễ các đời vua Lý ở Thái Đường, Hoa Lâm. Tại sao không tiến hành tế lễ các vua Lý tại Đình Bảng là quê nội nhà Lý, một điều thông thường của phong tục người Việt Nam, mà lại tiến hành tại quê ngoại? 

Vào năm xảy ra vụ án (1232), lúc đó nhà Trần đã cầm quyền được 6 năm, tình hình chính trị đã tương đối ổn định, bởi trước đó, vào năm 1228, Chiêm Thành phải sang triều cống Đại Việt; năm 1229 hai lực lượng chống đối tương đối quyết liệt là lực lượng của Nguyễn Nôn cát cứ ở vùng Bắc Giang, lực lượng chống đối của Đoàn Thượng cát cứ vùng Hồng Châu (Hải Dương và Hưng Yên) đều đã bị tiêu diệt; đặc biệt cùng năm đó (1229) nhà Tống chính thức công nhận và phong vương cho vua Trần là An Nam Quốc Vương.

Với tình hình như vậy, một con người khôn ngoan, mưu lược như Thái sư Trần Thủ Độ có cần thiết phải tàn sát tôn tộc nhà Lý, để lại tiếng xấu muôn đời cho mình? Thời gian trôi đi, nhưng xung quanh vụ tàn sát tôn tộc nhà Lý còn nhiều tồn nghi, cần các nhà sử học, các chuyên gia có những công trình nghiên cứu tìm ra sự thật.

Tuy nhiên, với giả thiết vụ thảm án trên là có thật, Thái sư Trần Thủ Độ khó tránh khỏi tội "Giết người" theo Điều 93 Bộ luật Hình sự ngày nay. Khoản 1 Điều luật này quy định: Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm, tù chung thân hoặc tử hình. 

Vụ thảm án trên có rất nhiều nạn nhân, vì thế Trần Thủ Độ sẽ bị truy tố, xét xử theo điểm a khoản 1 Điều 93 "giết nhiều người". Ngoài ra, ông còn có một số tình tiết tăng nặng như "phạm tội có tổ chức", "phạm tội vì động cơ đê hèn", "lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm tội"...